Op steenworp afstand - Oapen

3.2 de verzuiling tijdens de wederopbouw:
centr alisatie en ‘de zelfwerkz a amheid’
3.2.1 Karakterschets van de periode van wederopbouw
Nederland was na de Tweede Wereldoorlog verwoest en beroofd. De economische
schade was enorm (30 procent van het nationale vermogen van voor 1940 was vernietigd).
Tegelijk was er mede door diezelfde oorlog een verandering opgetreden
tussen de politieke stromingen en vooral tussen de leiders en woordvoerders van
de politieke stromingen die in de oorlog met een gezamenlijke vijand werden geconfronteerd.
Na de oorlog bleven de door sommigen gehoopte algehele politieke
vernieuwing en politieke doorbraak weliswaar uit en verdwenen de partijgrenzen
niet vanzelf, maar de partijen veranderden wel hun zelfbeeld en gingen elkaar meer
beconcurreren om de stemmen van een breder wordend maatschappelijk midden
van geschoolde arbeiders, zelfstandigen en ambtenaren en andere functionarissen.
De oude politieke stromingen van socialisten en katholieken kregen nu het karakter
van moderne brede volkspartijen die zich richtten op de middenklasse als stabiele
factor en doelgroep voor sociale zekerheid en verkrijging van belastinginkomsten.
Qua aantal stemmen was de katholieke partij (kvp) ongeveer even groot als de uit
hoofdzakelijk sociaal-democraten bestaande pvda. In verhouding met de kvp en
pvda was de liberale stroming klein gebleven. De protestantse partijen (arp, chu)
waren ongeveer op hetzelfde niveau gebleven; de communisten iets gegroeid. Gezien
de toestand van het land zochten de kvp en pvda als brede volkspartijen naar een
bestand, dat uiteindelijk van 1946 zou duren tot 1958, als het laatste kabinet-Drees
valt (vgl. De Rooy 2002: 208). Beide partijen bleken een zeer stabiel maatschappelijk
draagvlak te hebben (bij de verkiezingen traden in de regel minieme verschillen op).
Ook hadden de partijen leiders die goed bij de tijd pasten, onder wie in de eerste
plaats Drees, die met een korte onderbreking vrijwel al die tijd premier zou zijn, en
Romme, de aanvoerder van de kvp. De christelijke partijen traden op den duur ook
tot deze rooms-rode coalitie toe en voor een korte tijd deden de liberalen hetzelfde,
waardoor de basis nog breder werd. De communisten vormden de gemeenschappelijke
vijand in deze tijd van opkomende Koude Oorlog. Vanaf 1956 nam de politieke
tegenstelling kvp-pvda toe.
De basis, maar dan de maatschappelijke basis, was toch al stevig, omdat de verzuilde
verenigingen uit de jaren twintig en dertig niet verdwenen of achterhaald bleken te
zijn. Het verzuilde verenigingsleven breidde zich zelfs eind jaren veertig en vijftig
stevig uit. De verschillende ideologische segmenten van de maatschappij leken zich-
35 ja ar wrr
75