Op steenworp afstand - Oapen

op steenworp
afstand
376
Deel III - Een nieuwe kennisinfrastructuur
dergenoemde karakteristieken van het publieke domein (institutionele verdichting
en vervlechting, de inherente normativiteit van beleid, de prominente oriëntatie op
korte termijn, het ontbreken van marktprikkels in het beleidsbestel, dubbelzinnige
doeleinden en complexe causaliteiten in beleidsprocessen en het informatietekort
van de overheid).
Een dergelijke benadering vraagt om een organisatie van beleidsleren die zich nestelt
in een hoogwaardig en goed verbonden netwerk van relevante knooppunten. Die
knooppunten zullen meer en meer ook internationaal moeten worden aangehaakt:
Nederland is geen eiland, en bij de dijkbewaking geldt niet de kennis die we kunnen
opdoen door samenwerking met tal van internationale instituties en wetenschappers
die zich in andere landen met vergelijkbare beleidsproblemen bezighouden.
Die knooppunten vragen om een forse investering, en komen niet zomaar tot stand.
Natuurlijk, een stelsel mag geen stolsel worden, maar ook het belang van het institutionele
geheugen, wijsheid en ervaring mag niet worden onderschat. Juist in een
tijd die zich kenmerkt door een overmaat aan chronocentrisme is het belangrijk te
wijzen op belang van het institutionele geheugen voor leervermogen: een goede kennis
van beleidsgeschiedenis helpt bij patroonherkenning en het vermijden van eerder
gemaakte fouten. Dat vraagt om betrokken investeringen en een kennisinfrastructuur
die is ingericht met een juiste mix van stabiliteit en flexibiliteit. De metafoor
van een vrije markt voor politieke ideeën schiet tekort: een dergelijke markt is zoals
we zagen immers zelden een perfecte markt. Monopolies van kennis groeien daar
waar aan nieuwe toetreders te veel moeilijkheden in de weg worden gelegd, kennis
wordt omwille van privaat gewin wellicht al te zeer in het private domein gehouden.
Investeren in en reguleren van de kennismarkt zal nodig zijn om de met die kennis
verbonden publieke belangen te borgen. Ook de context van de in verticale machtsverhoudingen
gevangen bureaucratie is een weinig aantrekkelijke biotoop voor
paradigmatisch leren. Leren is daar al snel louter instrumenteel, en vindt al snel alleen
maar plaats omwille van het verhogen van de effectiviteit en doelmatigheid van
bestaande arrangementen.
Leren voor de democratie kan dus niet op een koopje, en vraagt om investeringen en
ruimte voor onafhankelijk gepositioneerde maar betrokken gepositioneerde instituties.
En aan de kant van de wereld van beleid en politiek, om Deutsch te parafraseren,
is van doorslaggevend belang the willingness and ability to afford to learn, die in deze
dagen niet vanzelf ontstaat. Dit is de opgave van dubbel engagement voor de politiek
en de toekomstige kennis- en adviesstructuur. Een institutionele constante is
en blijft het belang van een robuust reservecircuit, van checks and balances, die de
wrr 35 ja ar