Op steenworp afstand - Oapen

op s t een wor p
a f s ta n d
2 4
Deel II - Duitsland
aanvraag fondsen ‘uitdeelt’. De stichting heeft een staf van ongeveer 200 medewerkers
en plant en organiseert projecten in samenwerking met partners in wetenschap,
publieke en private instituten.
Bijna alle instituten zoeken naar aanvullende geldstromen, Drittmittel, naast de financiering
via Federale en Länder-overheid. Financiering komt dan vaak van private
fondsen zoals de vw-Stiftung en de Bertelsmann Stichting. Daarnaast is de Europese
Unie ook in toenemende mate een bron van inkomsten voor de Duitse adviesorganisaties.
Deze financiering via contractonderzoek is echter niet bepalend voor de
identiteit van deze organisaties. Het vormt slechts een aanvulling op de dominante
bron van financiering in Duitsland: de publieke middelen. Als gevolg van deze financieringsstructuur
staat de gevestigde orde sterk, en krijgen nieuwe spelers moeilijk
toegang tot het speelveld. De wijze van financiering en de enorme budgetten staan
niet echt ter discussie, anders dan de algemene discussie over efficiënte besteding
en noodzaak tot verantwoording van publieke gelden. Maar die discussie geldt voor
overheidsfinanciering in het algemeen en niet specifiek voor de overheidsfinanciering
aan denktanks (interview Weingart en Lentsch).
De academische denktanks hebben een constante maar beperkte invloed op het
beleidsproces (Thunert in Stone en Denham 2004). Hun grootste impact betreft een
agendazettende functie, het waarschuwen voor komende problemen, en adviseren
hoe hiermee om te gaan. Een andere functie die in de Duitse context belangrijk is, betreft
het bieden van legitimiteit aan beleidskeuzes en beleidsprogramma’s. De wetenschappelijke
status van onderzoek en advies levert in Duitsland meer legitimiteit dan
belangengroepen en advocacy-denktanks kunnen bieden. Vandaar de dominantie
van dit type denktank. Voor de toekomst hebben deze academische denktanks wel te
maken met gemixte signalen vanuit hun omgeving. Aan de ene kant vraagt de toenemende
concurrentie om financiering, om duidelijke prestaties, meer beleidsrelevant
en meer strategisch onderzoek en advies. Tegelijk worden deze instituten beoordeeld
volgens de standaard academische criteria, gelijk aan de visitatie van universiteiten.
Duitsland kent traditioneel minder uitwisseling in personeel tussen de overheidssfeer
en academische wereld. Dit heeft te maken met het traditionele Juristenmonopol
in de publieke sector. Hoewel het monopolie de afgelopen decennia is verzwakt,
is een juridische opleiding nog steeds een belangrijke voorwaarde voor een carrière
als ambtenaar. Medewerkers voor advies- en onderzoeksorganisaties komen dus over
het algemeen niet van departementen, maar van universiteiten.
wrr 35 ja ar