Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Koruman›n kayb›
Kural 34 - Gazeteciler
129
Sivil kifliler gibi, gazeteciler, muhasamata do€rudan kat›lamamalar› durumunda
bu süre boyunca korumalar›n› kaybederler (bkz. kural 6). Bu ilke «statülerine halel
getirecek hiç bir eyleme kalk›flmamak kofluluya» gazetecilerin korundu€unu öngören
Ek II.Protokolün 79. maddesinin 2. f›kras›nda da tan›nm›flt›r. 12 Bu, yabanc› bir
ülkedeki di€er tüm kifliler gibi, gazetecilerin de ulusal topra€a girifl konusunda bu
ülkenin düzenlemesine sayg› göstermek zorunda olduklar› anlam›na gelmektedir.
Bu ülkeye yasad›fl› olarak girmeleri durumunda gazeteciler, yabanc› bir ülkede ikamet
etme ve çal›flma haklar›n› kaybedebilirler. Baflka bir deyiflle, Uluslararas› ‹nsanc›l
Hukuk taraf›ndan gazetecilere sa€lanan koruma ülkeye girmeye iliflkin kurallar›
de€ifltirmez.
Tan›m
Sivil gazeteciler «savafl muhabirleri» ile kar›flt›r›lmamal›d›r. Bunlar, mensubu
olmadan bir Devletin silahl› kuvvetlerine efllik eden gazetecilerdir. Böylelikle,
sald›r›lar›n konusu olamayacak sivillerdir (bkz. kural 1). 13 Bununla birlikte, 3.
Sözleflmenin 4/A maddesinin 4. f›kras› uyar›nca savafl muhabirlerinin yakalanmalar›
durumunda savafl esiri statüsüne haklar› vard›r. 14
Gazetecilerin sayg› görmesi ve korunmas›
Gazetecilere yönelik sald›r› yasa€› d›fl›nda, uygulamada, bir silahl› çat›flma ile ilgili
olarak profesyonel faaliyetlerini yapan gazetecilerin korunmas› gerekti€ini iflaret
eden durumlar vard›r.
1996’da, Birleflmifl Milletler Genel Kurulu Afganistan’daki çat›flman›n tüm taraflar›na
«tüm medya temsilcilerinin güvenli€ini sa€lama» ça€r›s›nda bulunmufltur. 15
Baflka uygulama durumlar› gazetecileri profesyonel faaliyetlerini yapmaktan
cayd›racak özel önlemleri k›namaktad›r. Böylece, 1998’de, Birleflmifl Milletler Genel
Kurulu Kosova çat›flmas›n›n taraflar›na gazetecilere yönelik tüm h›rpalama ve
y›ld›rma eylemlerinden kaç›nmalar› ça€r›s›nda bulunmufltur. 16 1995’de, Birleflmifl
Milletler ‹nsan Haklar› Komisyonu Somali’de uluslararas› bas›n›n temsilcilerine
yönelik sald›r›lar›, misilleme tedbirlerini, kaç›rmalar› ve di€er fliddet eylemlerini
12 Ek I.Protokol (1977), m. 79. par. 2 (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 1).
13 Bkz.örn., Ek I.Protokol (1977), m.. 50, par. 1 (konsensüsle benimsenmifltir) (II. cilt, 1. altbölüm,
par. 705 içinde nakledilmifltir).
14 III. Cenevre Sözleflmesi(1949), m. 4/A, par. 4 («…efllik ettikleri silahl› kuvvetlerin iznini alm›fl
olmak ve bu maksatla bu kuvvetler kendilerine ekteki örne€e uygun bir kimlik kart› vermekle mükellef
olmak flart›yla ……savafl muhabirleri gibi….do€rudan mensubu olmadan silahl› kuvvetleri izleyen
kifliler» yakalanmalar› durumunda savafl esiri statüsünü haizdirler.).
15 Birleflmifl Milletler Genel Kurulu, karar 51/108 (II. cilt, 10. altbölüm, par. 33 içinde nakledilmifltir).
16 Birleflmifl Milletler Genel Kurulu, karar 53/164 (ibid., par. 34).