Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

474
ALT BÖLÜM 36 - KAYIP KİŞİLER
verme yükümlülü€ü, hem uluslararas› hem de uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar›n
taraflar› aras›ndaki çok say›da anlaflmada da tan›nm›flt›r. 4
Çat›flma taraflar›n›n kay›p flah›slar› aramas›n› gerektiren kural, baz› askeri elkitaplar›nda
belirtilmifltir. 5 Baz› ulusal mevzuatlarda da yer al›r. 6 Resmi beyanlarla desteklenmektedir.
7 Ayr›ca, bu kural› destekleyen fiili uygulamalara dair raporlar da mevcuttur.
8 Bu uygulamalara Ek I.Protokol’e taraf olmayan veya o s›rada taraf olmayan
devletlerinki de dâhildir. 9
Devletler ve uluslararas› örgütler birçok vesileyle, Bosna Hersek’teki, K›br›s’taki,
Do€u Timor’daki, Guatemala’daki, Kosova’daki ve eski Yugoslavya’daki çat›flmalar
sonucunda kaybolan kifliler hakk›nda hesap verilmesini istemifltir. 10 Eski
Yugoslavya’n›n Ülkesindeki Kay›p fiah›slara dair Özel Süreç için Uzman görevinin
yarat›lmas› da uluslararas› toplumun, kay›p kiflilerin ak›betinin ayd›nlat›lmas› yönündeki
beklentisinin baflka bir kan›t›d›r. 11
4 Örn. bkz., Sovyet-Japon ‹liflkilerine dair Ortak Bildiri, para. 5 (ibid., § 1); Gazze fieridi Hakk›nda
‹srail-FKÖ Anlaflmas›, madde XIX (ibid., §§ 3 and 57); Filipinler’de ‹nsan Haklar› ve Uluslararas›
‹nsanc›l Hukuka Sayg›ya ‹liflkin Kapsaml› Anlaflma, Bölüm IV, madde 4(9), (ibid., § 4); Dayton
Anlaflmalar›na Ekli Mülteciler ve Yerinden Edilmifl Kiflilere Dair Anlaflma, madde 5 (ibid., § 55);
H›rvatistan ve Yugoslavya Federal Cumhur›yeti aras›ndaki ‹liflkilerin Normalleflmesine dair Anlaflma,
madde 6 (ibid., § 56); Çeçenistan’da Ateflkese Dair Moskova Anlaflmas›’n›n Kay›p fiah›slar›n Yerini
Belirlemeye ve Zorla Gözalt›na Al›nm›fl Kiflilerin Serbest B›rak›lmas›na ‹liflkin Protokolü, para. 5–6
(ibid., § 58); Viet-Nam’daki Savafl›n Sona Erdirilmesi ve Bar›fl›n Yeniden Tesisine ‹liflkin Anlaflma,
Bölüm III (ibid., § 96); H›rvatistan ve YSFC Aras›nda Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun
Uygulanmas›na Dair Mutabakat Zapt›, para. 8 (ibid., § 98); 1991 Kay›p fiah›slar›n ve Cesetlerin
‹zini Bulma Ortak Komisyonu için Operasyon Plan›, para. 2.1.1 ve 2.2.2 (ibid., § 100); Yugoslavya
Federal Cumhur›yeti ve H›rvatistan Baflkanlar›’n›n Ortak Bildirisi (October 1992), para. 3 (ibid., §
101).
5 Örn. bkz., Arjantin (ibid., § 5), Avustralya (ibid., § 6), Endonezya (ibid., § 10), H›rvatistan (ibid.,
§ 8), Hollanda (ibid., § 14), ‹spanya (ibid., § 16), ‹srail (ibid., § 11), Kanada (ibid., § 7), Kenya
(ibid., § 12), Macaristan (ibid., § 9), Madagaskar (ibid., § 13) ve Yeni Zelanda’n›n (ibid., § 15)
askeri elkitaplar›.
6 Örn. bkz., Azerbaycan (ibid., § 17) ve Zimbabve’nin (ibid., § 20) mevzuatlar›.
7 Örn. bkz., Almanya (ibid., § 25), Amerika Birleflik Devletleri (ibid., §§ 33–34) ve Federal Almanya
Cumhuriyeti’nin (ibid., § 24) beyanlar›.
8 Örn. bkz., H›rvatistan (ibid., § 23) ve Hollanda’n›n (ibid., § 30) uygulamalar› ve Avustralya (ibid.,
§ 108), Filipinler (ibid., § 74), ‹srail (ibid., § 26), Japonya (ibid., § 32), Malezya (ibid., § 29), Peru
(ibid., § 31), SSCB (ibid., § 32) ve Vietnam’›n (ibid., § 108) rapor edilen uygulamalar›.
9 Örn. bkz., Endonezya (ibid., § 10), ‹srail (ibid., § 11) ve Kenya’n›n (ibid., § 12) askeri elkitaplar›,
Azerbaycan’›n mevzuat› (ibid., § 17), Amerika Birleflik Devletleri’in beyanlar› (ibid., §§ 33–34) ve
‹srail (ibid., § 26), Japonya (ibid., § 32) ve Malezya’n›n (ibid., § 29) rapor edilen uygulamalar›;
ayr›ca Bkz. Endonezya (ibid., § 112) ve Birleflik Krall›k’›n (ibid., § 114) beyanlar›.
10 Örn. bkz., Almanya (ibid., §§ 25 ve 109–110) ve Amerika Birleflik Devletleri’nin (ibid., § 34)
beyanlar›; BM Güvenlik Konseyi, Baflkan’›n Aç›klamas› (ibid., § 35); BM Genel Kurulu, Karar
54/183 (ibid., § 77), Karar 49/196 (ibid., § 117) ve Karar 50/193 (ibid., § 118); BM ‹nsan
Haklar› Komisyonu, Karar 1987/50 (ibid., § 36), Karar 1994/72 (ibid., §§ 78 ve 120), Karar
1995/35 (ibid., §§ 79 ve 121) ve Karar 1998/79 (ibid., § 80); BM ‹nsan Haklar› Komisyonu,
Baflkan’›n Aç›klamas› (ibid., § 38); Avrupa Konseyi, Parlamenter Asamble, Tavsiye 974 (ibid., § 42),
Tavsiye 1056 (ibid., § 43), Karar 1066 (ibid., § 83) ve Tavsiye 1385 (ibid., § 84); Avrupa
Parlamentosu, K›br›s’taki insan haklar› ihlallerine iliflkin karar (ibid., § 85).
11 Uygulamaya Bkz. (ibid., §§ 41 ve 127).