Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

4
ALT BÖLÜM 1 - SİVİLLER İLE MUHARİPLERİN AYIRT EDİLMESİ
yasaklayan 25. maddesi bu ilke üzerine kurulmufltur2 . Ay›rt etme ilkesi flimdi Ek
I.Protokolün hiçbir çekinceye konu olmayan 48. maddesiyle 51. ve 52. maddelerin
2. F›kralar›nda yer almaktad›r. 3 Ek I.Protokole göre «sald›r›lar» terimi «düflmana
karfl› savunma ya da sald›r› nitelikli fliddet eylemleri» anlam›na gelmektedir4 .
Ek Protokollerin kabul edilmesiyle sonuçlanan diplomatik konferans s›ras›nda,
Meksika Ek I.Protokolün 51. ve 52. maddelerinin «hiçbir flekilde bir çekinceye
konu olmamas› gerekti€ini, çünkü bunun I.Protokolün özünü reddederek
Protokolün konusuyla uyumsuz olaca€›n›» belirtmifltir5 . Ayn› diplomatik konferans
s›ras›nda Birleflik Krall›k 51. Maddenin 2. F›kras›n›n uluslararas› teamül hukukunun
mevcut bir kural›n›n «yararl› bir teyidini » içerdi€ini beyan etmifltir6 .
Sivilleri hedef alan sald›r› yasa€› ayn› zamanda Klasik Silahlara ‹liflkin
Sözleflmenin 2. Protokolünde, de€ifltirilmifl 2. Protokolünde ve 3. Protokolünde,
ayr›ca Anti personel May›n Yasa€›na ‹liflkin Sözleflmede yer almaktad›r. 7 Ayr›ca,
Uluslararas› Ceza Mahkemesi Statüsü uyar›nca, «genel olarak sivil halka ya da muhasamata
do€rudan kat›lmayan sivillere karfl› bilinçli sald›r›da bulunmak» uluslararas›
bir silahl› çat›flmada vuku buldu€u takdirde savafl suçu oluflturmaktad›r8 Ek I.Protokole taraf olmayan ya da o tarihte henüz taraf olmam›fl devletlerinki
de dâhil önemli say›da askeri el kitab›, siviller ile muhariplerin ay›rt edilmesi ve sivilleri
hedef alan sald›r›lar›n yap›lmamas› gerekti€ini belirtmektedir9 .
‹sveç’in uluslararas› insanc›l hukuk el kitab› ay›rt etme ilkesini Ek I.Protokolün
48. Maddesinde dile getirildi€i flekilde, uluslararas› teamül hukukunun bir kural›
olarak tan›mlamaktad›r10 . Ayr›ca Ek I.Protokole taraf olmayan ya da henüz o
tarihte taraf olmam›fl devletlerinki de dâhil, sivil halka karfl› sald›r›da bulunma
eylemini suç olarak kabul eden önemli say›da ulusal mevzuat örne€i de mevcuttur11
.
2 Lahey Tüzü€ü (1907), m. 25.
3 Ek I.Protokol (1977), m. 48 (konsensüsle benimsenmifltir) (II cilt, 1 alt bölüm, par. 1 içinde nakledilmifltir),
m.51, par. 2 (77 lehte, 1 aleyhte ve 16 çekimser oyla kabul edilmifltir) (ibid., par. 154)
ve m. 52, par. 2 (79 lehte, 0 aleyhte ve 7 çekimser oyla kabul edilmifltir)(ibid., par. 85).
4 Ek I.Protokol (1977), m. 49.
5 Meksika, CDDH (Silahl› Çat›flmalarda Uygulanan Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun Teyidine ve
Geliflmesine ‹liflkin Diplomatik Konferans) s›ras›ndaki beyan (II. cilt, 1. alt bölüm, par. 146, 307,
536 ve 800 içinde nakledilmifltir).
6 Birleflik Krall›k, CDDH s›ras›nda beyan, (ibid., par. 319, 537 ve 803).
7 Klasik Silahlara ‹lflkin Sözleflmenin 2. Protokolü (1980), m. 3, par. 2 (ibid., par. 157); Klasik
Silahlara ‹liflkin Sözleflmenin de€ifltirilmifl flekliyle 2. Protokolü (1996), m. 3, par. 7 (ibid., par. 157);
Klasik Silahlara ‹liflkin Sözleflmenin de€ifltirilmifl flekliyle 3. Protokolü (1980),m. 2, par. 1 (ibid., par.
158); Ottawa Sözleflmesi (1997), bafllang›ç (ibid., par. 3).
8 UCM Statüsü (1998), m. 8, par. 2, bent b) i) (ibid., par. 160).
9 Bkz. fiu devletlerin sahra talimnameleri (ibid., par. 10-34 ve 173-216), özellikle, Birleflik
Devletler(ibid., par. 33-34 ve 214-215), Fransa (ibid., par. 21 ve 188), Endonezya (ibid., par. 192),
‹srail(ibid., par. 25 ve 193-194), Kenya (ibid., par. 197) ve Birleflik Krall›k (ibid., par. 212-213).
10 ‹sveç, U‹H El kitab› (ibid., par. 29).
11 Bkz. fiu devletlerin mevzuat›:(ibid., par. 217-269), özellikle Azerbaycan (ibid., par. 221-222),
Endonezya (ibid., par. 243) ve ‹talya (ibid., par. 245).