Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

148
ALT BÖLÜM 12 - KÜLTÜREL MALLAR
Kural 41. – ‹flgalci güç; iflgal alt›ndaki bir topra€›n kültürel mallar›n›n yasad›fl›
ihrac›n› önlemek ve yasad›fl› flekilde ihraç edilmifl olan mallar› iflgal alt›ndaki topra€›n
yetkili mercilerine geri vermek zorundad›r.
Uygulama
Cilt II, Alt Bölüm 12, K›s›m D.
Özet
Devletlerin uygulamas›na göre bu kural, uluslararas› silahl› çat›flmalarda uygulanabilir
bir uluslararas› teamül hukuku normu oluflturmaktad›r.
‹flgal alt›ndaki bir topra€›n kültürel mallar›n›n ihrac›
‹flgal alt›ndaki bir topra€›n kültürel mallar›n›n ihrac›n› önleme zorunlulu€u,
iflgalle özel olarak ilgilenen Devletler de dâhil, 92 Devletin taraf oldu€u Lahey
Kültürel Mallar›n Korunmas› Sözleflmesinin 1. Protokolünün 1. paragraf›nda yer
almaktad›r. 48 Bu kural, Devletlerin kültürel mallar›n ithali, ihrac› ve mülkiyetinin
yasad›fl› devriyle «nedenlerini ortadan kald›rmak, ak›fl›n› durdurmak ve zorunlu olan
tazmini yerine getirmek gibi, ellerindeki olanaklarla» mücadele etmeyi kabul etti€i
kültürel mallar›n mülkiyetinin yasad›fl› devri Sözleflmesinin 2. maddesinin 2.
f›kras›nda da yer almaktad›r. 49 Sözleflmenin 11. Maddesine göre «do€rudan ya da
dolayl› olarak, bir ülkenin yabanc› bir güç taraf›ndan iflgalinden kaynaklanan kültürel
mallar›n ihrac› ve mülkiyetlerinin zorla devri yasad›fl›d›r» 50 Sözleflme, 30’u kültürel
mallar› koruma Sözleflmesinin 1. Protokolüne taraf olmayan, 109 Devlet
taraf›ndan onaylanm›flt›r. Bu son belge 92 devlet taraf›ndan onayland›€› için bu toplamda
130 Devletin bu kurala sayg› gösterme yükümlülü€ünü içeren bir belgeye
taraf oldu€u anlam›na gelmektedir. Ayr›ca, 21. madde Devletlerden bu ihlalleri durdurmas›n›
isterken, 2. Protokolün 9. maddesinin 1. f›kras› iflgalci gücün «kültürel
mallar›n ihrac›n›, mülkiyetinin yasad›fl› devrini» yasaklamak ve önlemek zorunda
oldu€unu belirtmektedir. 51 Bu kurallar›n 2. Protokolün kabulüyle sonuçlanan
görüflmelerde Protokole dâhil edilmesi hiç bir tart›flmaya yol açmam›flt›r. 1943’de
Londra’da imzalanan Bildirgede, müttefik hükümetler kültürel mallar›nki de dâhil
olmak üzere, her türlü mülkiyet hakk›n›n devrini hükümsüz sayacaklar› hususunda
48 Kültürel Mallar›n Korunmas›na ‹liflkin Lahey Sözleflmesinin 1. Protokolü (1954), par. 1 (ibid., par.
431).
49 Kültürel Mallar›n Yasad›fl› Transferine ‹liflkin Sözleflme (1970), m. 2, par. 2 (ibid., par. 455).
50 Kültürel Mallar›n Yasad›fl› Transferine ‹liflkin Sözleflme (1970), m. 11 (ibid., par. 433).
51 Lahey Kültürel Mallar›n Korunmas› Sözleflmesinin ‹kinci Protokolü (1999), m. 9, par. 1 (ibid., par.
434) ve m. 21 (ibid., par. 435).