Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 149 - İhlalden doğan sorumluluk
595
Oysa ABD’nin Uygulamas› hakk›ndaki Rapor, Amerika Birleflik Devletleri’nin
sahip oldu€u opinio juris uyar›nca, bir Devletin kendi silahl› kuvvetlerinin “özel”
fiillerinden dolay› sorumlu olmayaca€›n› beyan etmektedir. 21 ABD Hava Kuvvetleri
Broflürü, yetersiz denetim veya e€itim gibi bir kusur gösterilemedi€i müddetçe,
genel sorumluluk alan› d›fl›nda bireylerin silahl› çat›flmalar hukuku ihlallerinden
ötürü Devletin herhangi bir yükümlülü€ünün do€mayaca€›n› beyan etmektedir. 22
Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler hakk›ndaki yorum, benzer flekilde,
Devlete atfedilebilen “her ne kadar hukuka ayk›r› veya talimatlara ayk›r› flekilde
olsa da, yetkililerin kendi yetkileri içerisinde davrand›klar› durumlar” ile Devlete
atfedilemeyen “davran›fl›n kapsam olarak özel kiflilerinkine benzetilmesini gerektirecek
derecede resmi ifllevlerinden uzaklaflt›€› durumlar” ay›r›m›n› yapmaktad›r. 23
Bir Devletin bilfiil talimatlar›, ya da yönlendirmesi veya kontrolü alt›nda
hareket eden kifliler veya gruplar›n iflledikleri ihlallerden dolay› Devlet
sorumlulu€u
Bir Devlet, ne kendi organ›, ne de ulusal hukuku alt›nda kamu kudreti kullanmaya
yetkili olan kifliler veya gruplar›n hareketlerinden dolay› da, bu kifli ve gruplar›n
bilfiil o Devletin talimatlar›, ya da yönlendirmesi veya kontrolü alt›nda hareket
etmesi halinde, sorumlu tutulabilir. 24
1986 tarihli Nikaragua davas›nda (Esas) Uluslararas› Adalet Divan› Contras’lar›n
Nikaragua’da iflledikleri uluslararas› insan haklar› ve insanc›l hukuk ihlallerinden
dolay› Amerika Birleflik Devletleri’nin sorumlu tutulabilmesi için, “gerçeklefltirildi€i
s›rada ihlallerin meydana geldi€i askeri veya Paramiliter operasyonlar üzerinde etkin
denetim” sahibi olmas›n›n gerekli€ini beyan etmifltir. 25 1999 tarihli Tadić davas›n›n
temyiz karar›nda Eski Yugoslavya hakk›ndaki Uluslararas› Ceza Mahkemesi “aranan
Devlet denetiminin kapsam› de€iflebilir” tespitinde bulunmufltur. Mahkeme’ye göre
tek bir özel bireyin veya askeri olarak örgütlenmemifl bir grubun davran›fl›n›n
Devlete atfedilebilmesi ancak o davran›fla iliflkin belirgin talimat›n verilmesi durumunda
mümkündür. Ancak, ba€l› askeri kuvvetler, milisler veya yar›-askeri birliklerin
davran›fllar› “genel nitelikte” denetim sahibi olan bir Devlete atfedilebilir. 26
sorumlulu€unu de€il, bir Devlet görevlisinin bir özel kifliye verdi€i zarardan dolay› ulusal hukuk
alt›nda sorumlulu€unu ilgilendirmektedir.
21 ABD Uygulamalar› hakk›ndaki Rapor (ibid., § 45).
22 Amerika Birleflik Devletleri, Hava Kuvvetleri Broflürü (ibid., § 21).
23 UHK, Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler Madde 7 hakk›ndaki Yorum (ibid., § 58).
Bu kapsam içerisinde yorum, Devlete atfedilebilen davran›fl›n “Devletin organ› veya ajan› olan kiflilerin
özel fiillerinden ve ihmallerinden de€il, sadece sözde veya aç›kça resmi ifllevlerini yerine getiren
organlar›n fiillerinden veya ihmallerinden olufltu€u” sonucuna ulaflm›flt›r. “k›saca mesele, aç›kça yetkiyle
hareket edip etmedikleridir.”
24 Bkz. Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler, Madde 8 (ibid., § 8).
25 UAD, Nikaragua davasu (Esas) (ibid., § 61).
26 ICTY, Tadić davas›, Temyiz hakk›ndaki Karar (ibid., § 63); Bkz. ayr›ca Blaškić davas›, Karar (ibid.,
§ 64), Aleksovski davas›, Temyiz hakk›ndaki Karar (ibid., § 65) ve Delalić davas›, Temyiz hakk›ndaki
Karar (ibid., § 66).