Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 88 - Ayırım gözetmeme
347
Aleyhte ayr›m yasa€›n›n insan haklar› alan›ndaki muadili, ayr›mc›l›k yapmama
ilkesi olmaktad›r. ‹nsan Haklar› hukukunun uygulanmas›nda ayr›mc›l›k yapma
yasa€›, Birleflmifl Milletler fiart› ve büyük insan haklar› antlaflmalar›nda da yer almaktad›r
48 . Ayr›mc›l›€a u€ramama hakk›na ayr›k haller getirilmesi imkân› ile ilgili olarak
Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar
Sözleflmesi’nin 4. maddesine iliflkin Genel Gözlem’inde flu hususlar› beyan etmifltir:
26. madde ya da Sözleflme’nin ayr›mc›l›k yasa€›na iliflkin di€er hükümleri (…)
4. maddenin ikinci paragraf›nda say›lm›fl olan ve ayr›k haller kabul etmeyen hükümler
aras›nda yer almamakla beraber ayr›mc›l›€a u€ramama hakk›n›n baz› unsurlar› ya
da görünümleri vard›r ki flartlar ne olursa olsun bunlara hiçbir ayr›k hüküm getirilemez.
Özellikle, Sözleflme’den ayr›k tedbirler uyguland›€› s›rada kifliler aras›nda herhangi
bir ayr›ma gidilmiflse 4. maddenin 1. paragraf›n›n bu hükmü sayg› görmelidir
49 .
Sözleflmenin 4. maddesinin 1. paragraf›, Sözleflme’de öngörülen yükümlerden
ayr›k olarak al›nan tedbirlerin «sadece ›rk, renk, cinsiyet, dil, din veya sosyal kökene
dayal› ayr›mc›l›k» do€urmamas› gerekti€ini hükme ba€lamaktad›r 50 . Siyasi ya da
di€er her türden görüfle, ulusal kökene, servete, do€um ya da baflka her türden
duruma ba€l› gerekçelerle ayr›mc›l›k yap›lmas› Sözleflme’nin 2. maddesinin 1. paragraf›
taraf›ndan yasaklanmakla beraber bu gerekçeler 4. maddede say›lmamaktad›r;
1. paragraf ayr›k hallere iliflkindir 51 . Ancak, fluras› manidard›r ki, ek Protokoller siyasi
ya da di€er görüfllere, ulusal kökene, servete, do€uma ya da baflka bir duruma
dayal› ayr›mc›l›€› yasaklamakta, böylelikle bu kriterlere dayal› ayr›mc›l›k yasa€›n›n
silahl› çat›flma halinde bile hiçbir ayr›k hale konu olamayaca€› hususunu tan›m›fl
olmaktad›r 52 . Siyasi ya da her türlü di€er görüfl, ulusal köken, servet, do€um ya da
baflka bir durumla iliflkili mülahazalar›na dayal› her türlü ayr›m› yasaklayan ve hiçbir
48 Birleflmifl Milletler fiart›, (1945), madde 1, par. 3 (aktaran: cilt. II, bölüm. 32, par. 355);
Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi (1966), madde. 2, par. 1 (ibid., par. 359);
Uluslararas› Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleflmesi (1966), madde 2, par. 2 ve 3 (ibid.,
par. 362-363); Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi (1950), madde 14 (ibid., par. 357); ‹nsan
Haklar›na ‹liflkin Amerikan Sözleflmesi (1969), madde 1, par. 1 (ibid., par. 364); Afrika ‹nsan›n ve
Halklar› Haklar› fiart› (1981), madde 2 (ibid., par. 372); Irk Ayr›mc›l›€›n›n Kald›r›lmas›na ‹liflkin
Sözleflme (1965), madde 2 (ibid., par. 358); Kad›nlara Yönelik Ayr›mc›l›€›n Kald›r›lmas›na ‹liflkin
Sözleflme (1979), madde 2 (ibid., par. 371); Çocuk Haklar›na ‹liflkin Sözleflme (1989), madde 2,
par. 1 (ibid., par. 373).
49 Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Genel Gözlem n° 29 (Uluslararas› Medeni ve Siyasi
Haklar Sözleflmesi’nin 4. maddesi.) (ibid., par. 450).
50 Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi (1966), madde 4, par. 1 (ibid., par. 360); Ayr›ca
Bkz. benzer bir hüküm içeren Amerikan ‹nsan Haklar› Sözleflmesi (1969), madde 27, par. 1, (ibid.,
par. 365).
51 Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi, (1966), madde. 2, par. 1 (ibid., par. 359) ve
madde 4, par. 1 (ibid., par. 360).
52 Ek I.Protokol (1977), Bafllang›ç, (ibid., par. 366), madde 9, par. 1 (konsensüsle benimsenmifltir)
(ibid., par. 367) ve madde. 75, par. 1 (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 368); II. Ek
I.Protokol (1977), madde 2 par. 1 (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 369) ve madde 4, par.
1 (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 370).