Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

454
ALT BÖLÜM 34 - YARALILAR, HASTALAR VE DENİZ KAZAZEDELERİ
Uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar
Uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalarda yaral›lar›, hastalar› ve deniz kazazedelerini
fena muamelelere ve kiflisel mallar›n›n ya€malanmas›na karfl› korumak için
mümkün olan bütün tedbirleri alma yükümü Ek I.Protokol’de ifade edilmifltir 49 . Bu
yüküm, uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalarda da uygulanan belli say›da baflka belgede
de yer almaktad›r 50 .
Uluslararas› olmayan çat›flmalarda uygulanabilir ya da uygulanm›fl olan belli
say›da askeri el kitab› yaral›lara, hastalara ve deniz kazazedelerine yönelik fana muamele
ve ya€ma eylemelerini yasaklamakta ya da bu kiflileri fena muamelelere ve
kiflisel mallar›n›n ya€malanmas›na karfl› korumak için mümkün olan bütün tedbirleri
alma yükümü getirmektedirler 51 . 1991 y›l›nda Yugoslav Halk Ordusu Genel
Kurmay Baflkan›, adamlar›na, yaral›lara ve hastalara yönelik fena muamele ve ya€ma
eylemlerini engellemelerini emretmifltir 52 .
Uluslararas› ya da uluslararas› olmayan çat›flmalar bak›m›ndan aksi yönde hiçbir
resmi uygulama tespit edilmemifltir.
Sivillerin yaral›lara, hastalara ve deniz kazazedelerine sayg› göstermesi
Uygulama, sivillerin yaral›lara, hastalara ve deniz kazazedelerine sayg› gösterme
ödevi bulundu€una iflaret etmektedir. Uluslararas› silahl› çat›flmalar bak›m›ndan, bu
ilke I. Cenevre Sözleflmesi’nin 18. maddesinde ve Ek Protokol’ün 17. maddesinde
ifadesini bulmaktad›r 53 . Bu ödev, belli say›da sahra talimnamelerinde da yer almaktad›r
54 . Özellikle ‹sveç’in uluslararas› insanc›l hukuk el kitab›, I. Ek Protokol’ün 17.
maddesinin uluslararas› teamül hukukunun kodifikasyonu oldu€una iflaret etmektedir
55 . Ek Protokoller’in Yorumu, Ek I.Protokol’ün 17. maddesi konusunda flu
hususlara dikkat çekmektedir:
Burada sivil halka getirilen ödev, yaral›lar›, hastalar› ve deniz kazazedelerine sadece
“sayg› göstermek” olup “korumak” de€ildir. Bu, her fleyden önce, yaral› kifliye
49 Ek I.Protokol (1977), madde 8 (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 409).
50 Örn. bkz., H›rvatistan ile Federal Sosyalist Yugoslav Cumhuriyeti Aras›nda Uluslararas› ‹nsanc›l
Hukukun Uygulanmas›na ‹liflkin Mutabakat Protokolü (1991), par. 1 (ibid., par. 412); Bosna-
Hersek’teki Çat›flman›n Taraflar› Aras›nda Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun Uygulanmas›na ‹liflkin
Anlaflma (1992), par. 2.1 (ibid., par. 413).
51 Örn. bkz., flu devletlerin sahra talimnameleri: Almanya (ibid., par. 424), Avustralya (ibid., par. 416),
Kanada (ibid., par. 419-420), Kolombiya (ibid., par. 421), ‹talya (ibid., par. 426), Lübnan (ibid.,
par. 428), Yeni Zelanda (ibid., par. 432), Hollanda (ibid., par. 431) ve Filipinler («fena muamele
yapmak») (ibid., par. 434).
52 Yugoslavya, Yugoslav Halk Ordusu Genel Kurmay Baflkan›’n›n No. 579 No.’lu emir (ibid., par.
519).
53 I. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 18, bent 2 (ibid., par. 524); Ek I.Protokol (1977), madde
17, par. 1 (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 525).
54 Örn. Bkz. flu devletlerin sahra talimnameleri: Almanya (ibid., par. 529), Arjantin (ibid., par. 527),
Avustralya (ibid., par. 528), ‹spanya (ibid., par. 530), Amerika Birleflik Devletleri (ibid., par. 534-
535), Birleflik Krall›k (ibid., par. 533) ve ‹sviçre (ibid., par. 532).
55 ‹sveç, Uluslararas› ‹nsanc›l Hukuk El Kitab›, (ibid., par. 531).