Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

170
ALT BÖLÜM 14 - DOĞAL ÇEVRE
eder gözükmektedir. 72 Öte yandan, ENMOD Sözleflmesi’ne taraf olmayan
Endonezya ise askeri elkitab›nda bu kural› belirtmektedir. 73 Silahl› Çat›flma
Zamanlar›nda Çevrenin Korunmas›na ‹liflkin Rehber ‹lkeler bu kural› içerir. 74
Birleflmifl Milletler Uluslararas› Hukuk Ony›l› hakk›nda 1994’te oya konulmaks›z›n
kabul etti€i bir karar›yla BM Genel Kurulu, tüm devletleri bu Rehber ‹lkeleri genifl
flekilde yaymaya davet etmifltir. 75 1992’deki ‹kinci ENMOD Gözden Geçirme
Konferans›’nda Amerika Birleflik Devletleri, Sözleflmenin “do€an›n kendisinin bir
savafl aleti olarak kullan›lmamas› gerekti€i yönünde uluslararas› toplumun konsensüsünü”
yans›tt›€›n› belirtmifltir. 76
ENMOD Sözleflmesi’nde yer alan spesifik kurallara ilaveten, çevreye yönelik
kasti bir sald›r›y› bir savafl yöntemi olarak kullanmay› yasaklayan önemli uygulamalar
bulunmaktad›r. Baz› devletlerin mevzuat› “ekosit”i suç olarak kabul etmektedir.
77 Estonya’n›n Ceza Kanunu bir savafl metodu olarak çevreyi etkilemeyi yasaklar.
78 Yugoslavya, 1999’da bir petrokimya tesisine yap›lan NATO sald›r›s› ile
ba€lant›l› olarak “ekosit” olarak adland›rd›€› fleyi k›nam›flt›r. 79 1991’de BM Genel
Sekreteri’ne gönderdi€i bir mektupta Irak çevreyi ve do€al kaynaklar› “silah olarak”
istismar etmeyece€ini belirtmifltir. 80 BM Genel Sekreteri’ne ayn› y›l gönderdi€i bir
mektupta Kuveyt ise çevrenin ve do€al kaynaklar›n “terörizm silah› olarak”
kullan›lmamas› gerekti€ini belirtmifltir. 81 BM Genel Kurulu’nun Alt›nc›
Komitesi’nde 1991’deki bir tart›flma esnas›nda ‹sveç, Irak kuvvetlerinin çevreyi tahrip
etmesine iflaret ederek, bunun “gelecekte kabul edilemez savafl flekli” oldu€unu
söylemifltir. 82 Ayn› ba€lamda Kanada da, “bu flekilde çevrenin, do€rudan sald›r›n›n
hedefi olmamas› gerekti€ini” belirtmifltir. 83 Ayr›ca, 1991’de OECD Çevre
Bakanlar› taraf›ndan, Irak’›n petrol kuyular›n› atefle vermesini ve petrolü Körfez’e
dökmesini uluslararas› hukukun bir ihlali olarak k›nayan bir bildirinin kabul edilmesi
ve Irak’tan çevresel tahribata bir silah olarak baflvurmaktan vazgeçmesinin istenmesi
de dikkat çekicidir. 84
72 Israel, Savafl Kurallar›na ‹liflkin Elkitab› (ibid., § 300); Güney Kore, Askeri Hukuk Elkitab› (ibid., §
301); Yeni Zelanda, Askeri Elkitab› (ibid., § 302).
73 Endonezya, Askeri Elkitab› (ibid., § 299).
74 Silahl› Çat›flma Zamanlar›nda Çevrenin Korunmas›na ‹liflkin Rehber ‹lkeler, para. 12 (ibid., § 294).
75 BM Genel Kurul, Karar 49/50 (ibid., § 317).
76 Birleflik Devletler, ‹kinci ENMOD Gözden Geçirme Konferans›’ndaki Beyan (ibid., § 316).
77 Örn. bkz., Beyaz Rusya (ibid., § 192), Ermenistan (ibid., § 189), Kazakistan (ibid., § 204),
K›rg›zistan (ibid., § 205), Moldova (ibid., § 207), Rusya (ibid., § 212), Tacikistan (ibid., § 215),
Ukrayna (ibid., § 217) ve Vietnam’›n (ibid., § 219) mevzuatlar›.
78 Estonya, Ceza Kanunu (ibid., § 200).
79 Yugoslavya, Ça€r›lar ve Federal Kalk›nma, Bilim ve Çevre Bakanl›€›’n›n Mektubu (ibid., § 271).
80 Irak, BM Genel Sekreteri’ne Mektup (ibid., § 237).
81 Kuveyt, BM Genel Sekreteri’ne Mektup (ibid., § 245).
82 ‹sveç, BM Genel Kurulu Alt›nc› Komite huzurunda beyan (ibid., § 48).
83 Kanada, BM Genel Kurulu Alt›nc› Komite huzurunda beyan (ibid., § 37).
84 OECD, Çevre Bakanlar› Bildirisi (ibid., § 278).