Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 41 - İhraç ve iade
149
ikazda bulunmufltur. 52 Bu kural askeri el kitaplar›, ulusal mevzuat ve resmi beyanlar
gibi, baflka tür uygulamalarla da teyit edilmifltir. 53 Uygulamadaki bu durumlar
Lahey kültürel mallar›n korunmas› Sözleflmesinin 1. Protokolüne taraf Devletleri
ilgilendirse de, yine de bundan kültürel mallar›n ihrac› yasa€›n›n teamüli bir norm
oldu€u sonucu ç›kar›labilir. Asl›nda, uygulamada bu kurala yukar›da bahsedilen verilen
destek d›fl›nda bu zorunluluk kültürel mallara sayg› gösterme zorunlulu€unun
ve özellikle kültürel mallara el koyma yasa€›n›n (bkz. Kural 40) özü de yer almaktad›r.
Kültürel mallara el konulamazsa, a fortiori, bunlar ihraç edilemezler. Aksi hiç
bir resmi uygulama tespit edilmemifltir.
‹flgal edilmifl bir topraktan ihraç edilen mallar›n geri verilmesi
‹kici Dünya Savafl›ndan sonra yap›lan pek çok anlaflma iflgal s›ras›nda ihraç edilen
kültürel mallar›n geri verilmesi konusunu ele alm›flt›r. Müttefik Kuvvetler ve
ortaklar› ve ‹talya aras›ndaki 1947 bar›fl Anlaflmas›n›n uygulamas›nda, ‹talya kültürel
mallar› Yugoslavya ve Etyopya’ya geri vermeye zorlanm›flt›r. 54 1952’de onaylanan
Savafl ve iflgalden kaynaklanan sorular›n çözümüne iliflkin Sözleflmenin hükümlerine
göre, Almanya, ‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda iflgal edilen topraklardan çal›nan
kültürel mallar›n aranmas›, al›nmas› ve geri verilmesiyle görevli, bir ajans kurmak
zorundayd›. 55
‹flgal edilmifl bir topraktan yasad›fl› olarak ihraç edilmifl kültürel mallar›n geri
verilmesi zorunlulu€u, 88 Devletin onaylad›€›, Lahey kültürel mallar›n korunmas›
Sözleflmesinin 1. Protokolünün 3. f›kras›nda yer almaktad›r. 56
Lahey Sözleflmesinin 1. Protokolünün 3. f›kras›, sadece iflgalci güce de€il
Protokolün tüm taraflar›na uyguland›€› için, daha genifl terimlerle kaleme
al›nm›flt›r. 57 Bununla birlikte, üçüncü taraflar›n yasad›fl› olarak ihraç edilmifl ve topraklar›nda
bulunan kültürel mallar› geri verme zorunlulu€una iliflkin hiç bir uygulama
tespit edilmemifltir. Bu nedenle, bu kural, en az›ndan ihrac› önleme yükümlülü€ünü
yerine getirmemiflse mallar› geri vererek bunu telafi etmek zorunda olan,
52 Londra Bildirgesi (1943) (ibid., par. 437).
53 Bkz, örn., Almanya, Sahra talimnamesi (ibid., par. 440); Lüksemburg, Savafl suçlar›n› önleme yasas›
(ibid., par. 441); ‹srail, Hebron Askeri Mahkemesi, Ürdün mevzuat›n›n uygulanmas›yla verilen
kararlar (ibid., par. 442); Irak’›n (ibid., par. 443) ve Kuveyt’in (ibid., par. 468) beyanlar›; ‹slam
Zirvesi Konferans›, dokuzuncu oturum, karar 25/8-C (IS) (ibid., par. 446).
54 Müttefik kuvvetler ve ortaklar› ile italya aras›ndaki bar›fl andlaflmas› (1947), m. 12 (ibid., par. 472)
ve m. 37 (ibid., par. 450).
55 Savafla ve iflgalden kaynaklanan sorular›n düzenlenmesine iliflkin Sözleflme (1952), beflinci cilt, birinci
madde, par. 1 (ibid., par. 452).
56 Lahey Kültürel Mallar›n Korunmas› Sözleflmesinin Birinci Protokolü (1954), par. 3 (ibid., par.
453).
57 Bkz. Lahey Kültürel Mallar›n Korunmas› Sözleflmesinin ‹kinci Protokolünün flu hükmü (1954), par.
3,: «Yüksek Sözleflmeci taraflar›n herbiri muhasamattan sonra, daha önce iflgal edimifl topra€›n yetkili
makamlar›na elinde bulunan birinci madde hükmüne ayk›r› olarak ihraç etti€i kültürel mallar›
geri vermeyi Bu mallar hiç bir zaman savafl tazminat› olarak tutulamaz.» (ibid., par. 453).