Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

142
ALT BÖLÜM 12 - KÜLTÜREL MALLAR
sahip kültürel malvarl›klar›na sald›rma eylemi önemli say›da Devletin mevzuat›na
göre suç oluflturmaktad›r. 15
Bask›n askeri gereklilik durumunda sapma
1999’da oybirli€iyle kabul edilen Kültürel mallar›n korunmas›na iliflkin Lahey
Sözleflmesinin 2. Protokolü 1954’den bugüne Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun
geliflimi ›fl›€›nda Sözleflmenin bir güncellemesini temsil etmektedir. Bu aç›dan 2.
Protokolün, haz›rl›k toplant›lar›nda pek çok Devletin istedi€i gibi bask›n askeri
gereklilik durumunda ayr›k hal kavram›n›, bu kavram›n anlam›n› belirlemeye
çal›flarak muhafaza etmifl olmas› anlaml›d›r. Protokol bask›n askeri gereklilik temelinde
bir ayr›k halin sadece flu hallerde ve bu sürece söz konusu olabilece€ini belirtmektedir:
1) söz konusu kültürel mal, ifllevi nedeniyle, askeri hedef haline gelmifltir
ve 2) uygulamada bu hedefe yönelik düflmanca bir eylemin sa€layaca€› askeri avantaja
eflde€er bir baflka çözüm bulunmamaktad›r. 16 Ayr›ca 2. Protokol bu bask›n
askeri gereklili€in varl›€›n›n belli bir hiyerarflik kademeye göre belirlenmesini ve
sald›r› durumunda, koflullar elverdi€ince, gerekli zamanda ve etkin araçlarla bir
uyar›da bulunulmas›n› zorunlu k›lmaktad›r. 17 2. Protokolün görüflmeleri s›ras›nda,
bask›n askeri gereklilik durumunda sapman›n bu yorumu hiç bir karfl›tl›€a yol
açmam›flt›r.
Bu kural› Ek I.Protokolün 53. maddesinin 1 a)bendinde ve Ek II. Protokolün
16. maddesinde yer alan, bask›n askeri gereklili€in sapma öngörmeyen, kültürel
mallara sald›r› yasa€›yla kar›flt›rmamak gerekir. 18 Ek Protokollerin kabulüyle sonuç-
67), ‹talya (ibid., par. 68-69), Kenya (ibid., par. 70), Madagaskar (ibid., par. 73), Yeni Zelanda
(ibid., par. 79), Hollanda(ibid., par. 76-77), Filipinler (ibid., par. 82-83), Kore Cumhuriyeti (ibid.,
par. 72), Rusya (ibid., par. 84), ‹sveç (ibid., par. 89), ‹sviçre (ibid., par. 90-91) ve Togo (ibid., par.
92), ayr›ca ‹srail’in rapor edilen uygulamas› (ibid., par. 66).
15 Bkz. örn., flu Devletlerin mevzuatlar›: Ermenistan (ibid., par. 107), Avustralya (ibid., par. 108),
Beyaz Rusya (ibid., par. 111), Belçika (ibid., par. 112), Bosna Hersek (ibid., par. 113), Kanada
(ibid., par. 116), K›br›s (ibid., par. 126), Kolombiya (ibid., par. 121), H›rvatistan (ibid., par. 124),
Küba (ibid., par. 125), ‹spanya (ibid., par. 159-160), Gürcistan (ibid., par. 131), Macaristan (ibid.,
par. 133), Cook Adalar› (ibid., par. 123), ‹rlanda (ibid., par. 134), Letonya (ibid., par. 139),
Litvanya (ibid., par. 141), Nijer (ibid., par. 150), Norveç (ibid., par. 151), Yeni Zelanda (ibid., par.
146), Hollanda (ibid., par. 145), Polonya (ibid., par. 154), Çek Cumhuriyeti (ibid., par. 127),
Romanya (ibid., par. 155), Birleflik Krall›k (ibid., par. 166), Rusya (ibid., par. 156), Slovakya (ibid.,
par. 157), Slovenya (ibid., par. 158), ‹sveç (ibid., par. 161), ‹sviçre (ibid., par. 162), Tacikistan
(ibid., par. 164), Yugoslavya (ibid., par. 171) ve Zimbabve (ibid., par. 172); Bkz. ayr›ca Arjantin’in
(ibid., par. 106), El Salvador’un (ibid., par. 129), Ürdün’ün (ibid., par. 137), Lübnan’›n (ibid., par.
140) ve Nikaragua’n›n (ibid., par. 149) mevzuat taslaklar›.
16 Kültürel Mallar›n Korunmas›na ‹liflkin Lahey Sözleflmesinin 2. Protokolü (1999), m. 6, bent 1 a)
(ibid., par. 21).
17 Kültürel Mallar›n Korunmas›na ‹liflkin Lahey Sözleflmesinin 2. Protokolü (1999), m. 6, bent 1 c)
ve 1 d) (ibid., par. 21).
18 Ek I.Protokol (1977), m. 53, bent 1 a) (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 10); Ek I.Protokol
(1977), m. 16 (35 lehte, 15 aleyhte ve 32 çekimser oyla kabul edilmifltir) (ibid., par. 18).