Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 90 - İşkence ve zalimane muameleler
353
Kural 90. – ‹flkence, zalimane ya da gayriinsanî muameleler ve kiflinin onuruna
yönelik sald›r›lar, özellikle küçük düflürücü ve afla€›lay›c› muameleler yasakt›r.
Uygulama
Cilt II, Alt Bölüm 32, K›s›m D.
Özet
Devletlerin uygulamas›na göre bu kural, hem uluslararas› hem de uluslararas›
nitelikte olmayan silahl› çat›flmalarda uygulanabilir bir uluslararas› teamül hukuku
normu oluflturmaktad›r.
Uluslararas› ve uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar
‹flkence yasa€› daha Lieber Kodu’ndan itibaren hükme ba€lanm›flt›r. 79 Nürnberg
Askeri Uluslararas› Askeri Mahkemesinin Statüsü, sivil halklar›n ve savafl esirlerinin
« kötü muamele » görmesine savafl suçlar› aras›nda yer vermektedir. 80 Cenevre
Sözleflmelerinin ortak 3. maddesi « zalimane muameleleri, iflkenceleri » ve kiflilerin
onuruna yönelik sald›r›lar›, özellikle sivillere ve muharebe d›fl› kalm›fl kiflilere yönelik
« küçültücü ve afla€›lay›c› muameleleri » yasaklamaktad›r. 81 ‹flkence ve zalimane
muameleler dört Cenevre Sözleflmesi’nin özel hükümlerince de yasaklanm›flt›r. 82
Dahas›, « iflkence ve gayriinsanî muameleler» gibi « kasten büyük ac›lara yol açma
ya da vücut bütünlü€ü ya da sa€l›€a a€›r zarar verme » eylemleri de Cenevre
Sözleflmelerinin a€›r ihlallerini olufltururlar ve Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin
Statüsü bak›m›ndan savafl suçlar› olufltururlar. 83
teyid eden yarg›sal ya da yar›-yarg›sal uygulamalar flu belge ve kararlar› içermektedirler: Birleflmifl
Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Genel Gözlem n° 6 (Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar
Sözleflmesi’nin 6. maddesi) (ibid., par. 938); Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n Haklar› Komisyonu, ‹nsan
Haklar› ve Özgürlükler Ulusal Komisyonu Çad’a karfl› vakas› (ibid., par. 940); Avrupa ‹nsan Haklar›
Mahkemesi, Kaya Türkiye’ye karfl› (ibid., par. 945) ve Avflar Türkiye’ye karfl› (ibid., par. 946) davalar›;
Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu, vaka 10.559 (Peru) (ibid., par. 949); Amerikalararas›
‹nsan Haklar› Mahkemesi, Velásquez Rodríguez (ibid., par. 955) davas›.
79 Lieber Kodu (1863), madde 16 (ibid., par. 1010).
80 Uluslararas› Askeri Mahkeme’nin Statüsü (Nürnberg) (1945), madde 6, bent. 2 b) (ibid., par. 982).
81 Cenevre Sözleflmeleri(1949), Ortak 3. madde (ibid., par. 984).
82 I. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 12, bent. 2 («iflkence») (ibid., par. 985); II. Cenevre
Sözleflmesi (1949), madde 12, bent. 2 («iflkence») (ibid., par. 986); III. Cenevre Sözleflmesi
(1949), madde 17, bent. 4 («fiziksel ya da manevi iflkence») (ibid., par. 987), madde. 87, bent 3
(«iflkence ya da zalimlik») (ibid., par. 988) ve madde 89 («gayriinsani, kaba ya da tehlikeli” disiplin
cezalar›) (ibid., par. 989); IV. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 32 («iflkence» ve «her türlü di€er
kaba davran›fllar») (ibid., par. 990).
83 I. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 50 (ibid., par. 991); II. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde
51 (ibid., par. 991); III. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 130 (ibid., par. 991); IV. Cenevre
Sözleflmesi (1949), madde 147 (ibid., par. 991); Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin Statüsü (1998),
madde 8, par. 2, bent a), ii) ve iii) harfleri, ve madde 8, par. 2, bent c) i) (ibid., par. 1006-1007).