Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

600
ALT BÖLÜM 42 - SORUMLULUK VE ONARIM
Sahra talimnamesi, bir çat›flmadan sonra kültürel ve talep edilen mallar›n iade edilmesi
gerekti€ine hükmetmektedir. 49
1991 tarihinde Almanya, kültürel malvarl›€›n›n iadesinin gereklili€i kural›n›
kabul etti€ini beyan etmifl ve kültürel mallar›n bulunabildi€i ve tan›mlanabildi€i
bütün durumlarda da, bu kültürel malvarl›€›n› iade etti€ini bildirmifltir. Di€er
durumlarda ise, Almanya ilgili esas malikin Devletine tazminat ödemifltir. 50
1999 tarihinde BM Genel Kurulu’ndaki bir tart›flmada, Birleflik Arap Emirlikleri
Irak’a Kuveyt kültürel malvarl›€›n› iade etmesi ça€r›s›nda bulunmufltur. 51 Kuveyt de
Irak taraf›ndan kültürel malvarl›€›n›n iadesinde ›srarc› olmufl ve Irak bu yönde haz›r
oldu€unu aç›klam›flt›r. 52 Keza, BM Güvenlik Konseyi çeflitli vesilelerle Irak’a
Kuveyt’te el konulan bütün malvarl›€›n›n iade edilmesi konusunda kuvvetli ça€r›da
bulunmufltur. 53 BM Genel Sekreteri, çeflitli BM Güvenlik Konseyi kararlar› ile
Irak’›n kendisine yüklenen bu yükümlülüklere riayet etti€ini raporlarm›fl ve 2000
tarihinde, Körfez Savafl›’n›n sonlanmas›ndan itibaren önemli miktarda malvarl›€›n›n
iade edildi€ini, ancak birçok parçan›n henüz iade edilmemifl oldu€unu da belirtmifltir.
“Öncelik Irak taraf›ndan Kuveyt’e arflivlerin... ve müze parçalar›n›n iadesine
verilmelidir” vurgusunda bulunmufltur. 54
2001 tarihinde, Rusya ve Belçika ‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda Naziler
taraf›ndan çal›nan ve sonradan Sovyet kuvvetleri taraf›ndan Moskova’ya götürülen
askeri arflivlerin Belçika’ya iadesi konusunda bir anlaflmaya varm›flt›r. Rusya, onlar›
muhafaza etmifl olman›n masraflar›n›n karfl›lanmas› flart›yla, iadelerini kabul
etmifltir. 55
(ii) Tazminat. 1907 Lahey Sözleflmesi (IV) ile ortaya konan ve Ek I.Protokol’de
tekrarlanan, uluslararas› insanc›l hukuku ihlal eden bir devlet, durumun gerektirmesi
halinde tazminat ödemelidir kural›, uluslararas› teamül hukukunun köklü bir
kural›d›r. 56 Bu yükümlülük birçok çat›flma sonras› uzlafl› yoluyla uygulamaya konmufltur.
57 Bu husus, bir Devleti “zarar eski hale iade ile olabildi€ince giderilemedik-
49 Macaristan, Askeri Manüel (ibid., § 326).
50 Bkz. Almanya’n›n (Nakleden: C.II, Böl. 12, § 460) beyan›.
51 Bkz. Birleflik Arap Emirlikleri’nin (ibid., § 471) beyan›.
52 Bkz. Irak (ibid., §§ 463–464 and 466) ve Kuveyt’in (ibid., §§ 467–468) uygulamalar› ve Kuveyt’in
(Nakleden: C.II, Böl. 42, § 335) bildirilen uygulamas›.
53 BM Güvenlik Konseyi, Kar. 686 (Nakleden: C.II, Böl. 12, § 472) ve Kar. 1284 (ibid., § 473); Bkz.
ayr›ca Kar. 687 (Nakleden: C.II, Böl. 42, § 345).
54 Bkz. BM Genel Sekreteri, Irak ve Kuveyt aras›ndaki duruma iliflkin olarak belirli Güvenlik Konseyi
kararlar› alt›nda kendisine yüklenen yükümlülüklere Irak’›n riayetinin durumu hakk›ndaki ilave
rapor (Nakleden: C.II, Böl. 12, § 476) ve karar 1284 (1999) paragraf 14 uyar›nca haz›rlanan ‹kinci
rapor (ibid., § 477).
55 Bkz. Belçika (ibid., § 470) ve Rusya’n›n (ibid., § 470) bildirilen uygulamalar›.
56 1907 Lahey Sözleflmesi (IV), Madde 3 (Nakleden: C.II, Böl. 42, § 110); Ek I.Protokol, Madde 91
(konsensüs ile kabul edilmifltir) (ibid., § 125).
57 Bkz., örn., Japonya hakk›ndaki Bar›fl Andlaflmas› (ibid., §§ 113–114); Japonya ve Hollanda aras›nda
Yoshida-Stikker Protokolü (ibid., § 115); Savafl ve ‹flgal sebebiyle Bafl gösteren Meselelerin
Çözümlenmesi hakk›ndaki Sözleflme (ibid., §§ 116–118); Almanya ve ‹srail aras›nda Lüksemburg
Andlaflmas› (ibid., §§ 119–120); Almanya ve YMTK Lüksemburg Anlaflma (ibid., §§ 148–149);