Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

606
ALT BÖLÜM 42 - SORUMLULUK VE ONARIM
Bölge Mahkemesi uluslararas› hukuk alt›nda bireylerin do€rudan tazminat hakk›na
sahip olmad›€›na karar vermifltir ve devlet dokunulmazl›€› gerekçesi Japon mahkemeleri
önünde baflka Devletler aleyhine dava getirilmesini engellemifltir. 86
1990’lara kadar Alman mahkemeleri, genel olarak 1953 Alman D›fl Borçlar›
hakk›ndaki Londra Anlaflmas›’n›n bireylerin tazmin edilmesi konusunu erteledi€i
kanaatine sahip olmakla birlikte, Devletlere yönelik onar›m meselesinin sonuçlanmas›
sonras›nda bireylere tazminat verilmesi ihtimalini d›fllamamaktayd›lar. 87 Bunun
sonucunda, 1990 Almanya’ya iliflkin olarak Nihai Düzenlemeler Anlaflmas›’n›n
(“‹ki-Art›-Dört-Antlaflmas›”) 88 yürürlü€e girmesinden sonra, Alman mahkemeleri
art›k bireylere tazmin konusuyla ilgilenmek hususunda herhangi bir genel engelin
olmad›€› karar›na varm›flt›r. 89 Buna ba€l› olarak, Alman Anayasa Mahkemesi,
1996’daki Zorla Çal›flt›rma davas›nda, uluslararas› hukukun ihlallerinden ötürü
bireylere tazminat ödenmesi konusuna engel teflkil eden herhangi bir genel uluslararas›
hukuk kural›n›n olmad›€›n› belirtmifltir. 90 Ancak, 2003 tarihli Distomo
davas›nda, Alman Federal Yüksek Mahkemesi, ‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda var
oldu€u haliyle savafl kavram›n›n “Devletleraras› bir iliflki” olmas› sebebiyle, o tarihte
bir suç iflleyen devletin sadece baflka bir Devlete karfl› tazminat ödeme mesuliyetine
sahip oldu€unu ve bireysel ma€durlara karfl› bunun geçerli olmad›€›n› ifade
etmifltir. Mahkeme’ye göre, uluslararas› hukuk Devletlere vatandafllar›n›n korunmas›
için diplomatik himaye hakk›n› kullanma imkân›n› vermektedir ve “en az›ndan bahsi
geçen dönem için”, yani ‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda, tazminat talep etme hakk›
Devletin bu nitelikteki bir hakk›d›r. 91
Bir ABD Temyiz Mahkemesi, Amerika Birleflik Devletleri’nin Panama’ya müdahalesine
iliflkin 1992 tarihli Goldstar davas›nda 1907 Lahey Sözleflmesi (IV) Madde
3’ün kendi kendine icra edilebilir nitelikte olmad›€›na, zira özel dava hakk›n›n tesisine
yönelik bir iradeye iliflkin delillerin bulunmad›€›na hükmetmifltir. 92 Baflka bir
ABD Temyiz Mahkemesi ise 1992 tarihindeki Princz davas›nda ‹kinci Dünya Savafl›
s›ras›ndaki muamelelerden do€an zararlara iliflkin Almanya’ya karfl› talepleri, Devlet
dokunulmazl›€›na ba€l› olarak yetkisizlik gerekçesiyle reddetmifltir. 93
of Columbia Bölge Mahkemesi ve District of Columbia Temyiz Mahkemesi, Princz davas› (ibid., §
204); Amerika Birleflik Devletleri, District of Columbia Bölge Mahkemesi, Konfor Kad›nlar› davas›
(ibid., § 209).
86 Japonya, Tokyo Bölge Mahkemesi, Shimoda davas› (ibid., § 195).
87 Bkz. Almanya, Federal Yüksek Mahkeme, Onar›m Ödemeleri davas› (ibid., § 191).
88 Federal Almanya Cumhuriyeti, Demokratik Alman Cumhuriyeti, Fransa, SSCB, Birleflik Krall›k ve
Amerika Birleflik Devletleri aras›ndaki Almanya’ya iliflkin Nihai Düzenlemeler Andlaflmas›’n›n (“‹ki-
Art›-Dört-Andlaflmas›”), 12 Eylül 1990.
89 Bkz., örn., Almanya, Anayasa Mahkemesi, Zorla Çal›flt›rma davas› (Nakleden: C.II. Böl. 42, § 192);
Almanya, Federal Yüksek Mahkeme, Distomo davas› (ibid., § 193).
90 Almanya, Anayasa Mahkemesi, Zorla Çal›flt›rma davas› (ibid., § 192).
91 Almanya, Federal Yüksek Mahkeme, Distomo davas› (ibid., § 193).
92 Amerika Birleflik Devletleri, Temyiz Mahkemesi, Goldstar davas› (ibid., § 203).
93 Amerika Birleflik Devletleri, District of Columbia Temyiz Mahkemesi, Princz davas› (ibid., § 204).