Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 128 - Serbest bırakma ve iade
509
yan silahl› çat›flmalarla ba€lant›l› olarak gözalt›nda tutulanlar›n serbest
b›rak›lmas›n›n önemini vurgulam›flt›r. 166 Silahl› muhalif gruplar da, bazen esirleri
güvenli biçimde tutmaktaki yetersizliklerinin etkisiyle, bu kurala uyma isteklerini
belirtmifltir. 167
Yorum
Lafz›ndan da aflikâr oldu€u üzere bu kural, cezai takibat alt›nda olan veya silahl›
çat›flmayla ba€lant›l› olarak hukuka uygun flekilde mahkûm edilmifl ve mahkûmiyetlerini
çekmeye devam eden kiflilere uygulanamaz. Baz› anlaflmalar da bunu
yans›t›r. 168 Bu sebeple, silahl› çat›flmayla iliflkili nedenlerle hukuka uygun flekilde
mahkûm edilmifl ve mahkûmiyetlerini çekmeye devam eden kifliler muhasamat›n
sona ermesinden sonra da tutuklu kalmaya devam edebilir, ama savafl suçundan
dolay› mahkûmiyet çekmiyorlarsa bunlar için bir af düflünülmelidir (bkz. Kural
159).
Dördüncü Cenevre Sözleflmesi’ne göre, himaye gören hiç bir flah›s, “siyasi veya
dini akidelerinden dolay› zulme u€ramaktan korkabilece€i” bir ülkeye nakledilemez.
169 Üçüncü Cenevre Sözleflmesi benzer bir hüküm içermemekle birlikte,
1949’dan beri gelen uygulamalar, ICRC’n›n tarafs›z arac› rolünü üstlendi€i her
iadede, gerek uluslararas› gerekse uluslararas› olmayan çat›flmalar›n taraflar›n›n,
ICRC’n›n kat›l›m› için kofltu€u flartlar›, ICRC’n›n ülkeye iadeden (veya uluslararas›
olmayan silahl› çat›flmalarda, serbest b›rak›lmadan) önce ilgili kiflilerle özel
olarak görüflüp ülkelerine geri gönderilmeyi (veya serbest b›rak›lmay›) isteyip istemediklerini
soruflturmas› da dâhil olmak üzere, kabul etmesi fleklinde
geliflmifltir. 170
166 Örn. bkz., BM Güvenlik Konseyi, Karar 968 (ibid., § 719) ve Baflkan’›n Aç›klamalar› (ibid., §§
720–721); BM Genel Kurulu, Karar 50/193 (ibid., § 722), BM ‹nsan Haklar› Komisyonu, Karar
1994/72 ve 1995/89 (ibid., § 724), Karar 1996/71 (ibid., § 725), Karar 1998/79 (ibid., § 727)
ve Baflkan’›n Aç›klamalar› (ibid., § 728); Avrupa Parlamentosu, Çeçenistan’daki duruma dair Karar
(ibid., § 739); Arap Devletleri Ligi, Konsey, Karar 5231 (ibid., § 746); ADÖ, Angola’daki durum
hakk›nda Genel Sekreter’in raporu (ibid., § 750).
167 Örn. bkz., FARC-EP’nin beyan› (ibid., § 765) ve SPLM/A (ibid., § 766) ve silahl› muhalif gruplar›n
(ibid., §§ 762–764) rapor edilen uygulamalar›.
168 Örn. bkz., Tutsaklar›n Serbest B›rak›lmas› ve Nakli Hakk›nda Bosna Hersek’teki Çat›flman›n
Taraflar› Aras›nda Anlaflma, madde 3(1); Mozambik için Genel Bar›fl Anlaflmas›, Protokol VI,
K›s›m III (ibid., § 631).
169 IV.Cenevre Sözleflmesi, madde 45, dördüncü paragraf (ibid., § 835).
170 Örn. bkz., Dayton Anlaflmalar›’na ekli Bar›fl Uzlaflmas›n›n Askeri Veçheleri Hakk›nda Anlaflma
(ibid., § 823); Esirlerin Teatisi hakk›nda H›rvatistan ve YSFC aras›nda Anlaflma, para. 6 (ibid., §
840); Esirlerin Teatisi hakk›nda H›rvatistan ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti aras›nda Anlaflma
(Temmuz 1992), para. 3 (ibid., § 841); H›rvatistan ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti aras›nda
Esirlerin Serbest B›rak›lmas› ve Ülkelerine ‹adesine dair Anlaflma, madde 1(4) (ibid., § 842);
Tutsaklar›n Serbest B›rak›lmas› ve Nakli Hakk›nda Bosna Hersek’teki Çat›flman›n Taraflar›
Aras›nda Anlaflma, madde 3(6) (ibid., § 843).