Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 144 - Erga omnes riayeti sağlamak
571
Taraflar›n Konferans›, Sözleflmeye riayet ettirme amaçl›, bireysel ve kolektif, Devlet
giriflimlerini olumlu karfl›lam›fl ve bunlar› teflvik etmifltir. 11
Uygulama göstermektedir ki, üçüncü Devletlerin uluslararas› insanc›l hukuka
riayet ettirme yükümlülü€ü Cenevre Sözleflmeleri ortak Madde 1 ile Ek I.Protokol
Madde 1(1)’de yer alan antlaflma hükümleriyle s›n›rl› de€ildir. Mesela, ICRC’ nin
1979’de Rodezya/Zimbabve’deki çat›flmaya iliflkin ve 1983 ve 1984’deki ‹ran-Irak
Savafl›na yönelik yapt›€› ça€r›lar, Dördüncü Cenevre Sözleflmesinde yer almayan
ancak Ek Protokollerde bulunan kurallara (sivil bölgelerin bombalanmas› ve ay›r›m
gözetmeyen sald›r›lar) iliflkindir ve bu ihlalleri iflledikleri iddia edilen ülkeler iflbu
Protokollere taraf de€ildir. 12 Bu ça€r›lar›n uluslararas› topluma yap›lm›fl olmas›, hiçbir
Devletin bunlara itiraz etmemesi ve Ek Protokollere taraf olmayan baz›
Devletlerin bunlar› desteklemesi önem arz etmektedir. 13
Uluslararas› Adalet Divan› 1986’da Nikaragua davas›nda (Esas) riayet etme ve
ettirme görevinin sadece Cenevre Sözleflmelerinden türemedi€ini, ayr›ca
“Sözleflmelerin sadece özel olarak ifade etti€i, uluslararas› insanc›l hukukun genel
ilkelerinden” kaynakland›€›n› belirtmifltir. Buna ba€l› olarak Mahkeme, ABD’nin
“Nikaragua’daki çat›flmayla alakal› kifli veya gruplar› dört 1949 Cenevre
Sözleflmelerine ortak Madde 3’ün hükümlerini ihlal eder nitelikte hareket etmeye
teflvik etmeme yükümlülü€ü alt›nda oldu€u” sonucuna varm›flt›r. 14 Keza, Devlet
Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddelere göre, “Uluslararas› haks›z fiilin bir baflka
Devlet taraf›ndan ifllenmesine yard›mc› olan veya destekleyen bir Devlet bundan
ötürü uluslararas› sorumludur” 15 . Çeflitli davalarda ileri sürülen, kiflilerin Devletler
taraf›ndan Cenevre Sözleflmelerinin ortak 3. Maddesinin ihlallerinin sözde vukuu
buldu€u ülkelere s›n›r d›fl› edilmelerini bu kural›n engelleyece€ine yönelik iddialar
ulusal mahkemeler taraf›ndan reddedilmifltir. 16
Uluslararas› insanc›l hukuka riayeti sa€lama görevi ba€lam›nda ihdas edilen herhangi
bir pozitif yükümlülü€ün varl›€›na iliflkin olarak, Devletlerin herhangi bir
11 IV.Cenevre Sözleflmesi’nin Yüksek Akit Taraflar› Konferans›, Bildiri (ibid., § 45).
12 Bkz. ICRC, Afrika’n›n Güneyindeki Çat›flma: ICRC ça€r›s› (ibid., § 52), ‹ran ve Irak aras›ndaki
Çat›flma: ICRC ça€r›s› (ibid., § 53), ‹ran ve Irak’taki Çat›flma: ‹kinci ICRC ça€r›s› (ibid., § 54) ve
Bas›n Bildirisi No. 1498 (ibid., § 55).
13 Bkz., örn., Amerika Birleflik Devletleri (ibid., § 20) ve Birleflik Krall›k’›n (ibid., § 19) beyanlar›.
14 UAD, Nikaragua davas› (Esas) (ibid., § 46).
15 Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler, Madde 16 (ibid., § 10).
16 Bkz., örn., Göç Baflvurular› Kurulu taraf›ndan uluslararas› insanc›l hukukun baflka devletler
taraf›ndan ihlal edilmesine iliflkin olarak ortak Madde 1’in “e€er varsa, hangi yükümlülükleri” yüklemesin
arzu edildi€inin belirsiz oldu€unu tespit etti€i Medina davas›, Amerika Birleflik Devletleri,
Göçmenlik Teftifl ‹cra Ofisi ve Göç Baflvurular› Kurulu(ibid., § 14); Mahkeme’nin “yarg›sal icra için
herhangi anlafl›l›r rehber ilkeler öngörmemesi” sebebiyle ortak Madde 1’in kendi kendine icra edilebilir
bir andlaflma hükmü olmad›€›na ve buna ba€l› olarak Amerika Birleflik Devletleri’nin El
Salvador ve Guatemala’ya kiflileri s›n›r d›fl› etmesini engellemedi€ine kanaat getirdi€i Baptist
Kiliseleri davas›, Amerika Birleflik Devletleri, Kuzey Kaliforniya Bölgesi Bölge Mahkemesi(ibid., §
15); Mahkeme’nin baflar›s›z olan iltica baflvuru sahiplerinin Kanada taraf›ndan Sri Lanka’ya iade
edilmelerini ortak Madde 1’in engellemedi€ine hükmetti€i Sinnappu davas›, Kanada, Federal
Mahkeme, Duruflma Birimi (ibid., § 13).