Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

160
ALT BÖLÜM 14 - DOĞAL ÇEVRE
larda uygulanabilir niteliktedir. (Bkz. Kural 50). ICRC, 1993 y›l›nda Birleflmifl
Milletler Genel Kurulu’na sunulan silahl› çat›flma halinde çevrenin korunmas›na
iliflkin bir raporda bu yönde bir ilke beyan›nda bulunmufltur 17 . Bu görüfl beyan›
hiçbir itiraza u€ramam›flt›r.
Orant›l›l›k ilkesi
Uygulama, do€al çevreye ar›zi olarak verilen zararlar›n, askeri bir hedefe yöneltilen
sald›r›dan beklenen askeri avantaja göre afl›r› olmamas› gerekti€i yönündeki
ilkenin genel kabul gördü€ünü göstermektedir. Bu ilke, Silahl› Çat›flma Döneminde
Çevrenin Korunmas›na ‹liflkin Yönergelerde oldu€u gibi, denizdeki silahl› çat›flmalara
uygulanabilir uluslararas› hukuka iliflkin San Remo El Kitab›’nda da ifade edilmifltir
18 .
Orant›l›l›k ilkesinin, çevreye kazara ar›zi olarak verilen zararlara da uygulan›labilirli€ini
belli say›da resmi beyan da desteklemektedir 19 . Yugoslavya Federal
Cumhuriyeti’ne yönelik bombalama harekât› s›ras›nda NATO, hedeflerin seçimi
sürecinde, “çevre, ahali ya da sivil altyap› söz konusu olsun, bütün muhtemel yanzararlar›
» hesaba katt›€›n› beyan etmifltir 20 . NATO’nun Yugoslav Federal
Cumhuriyeti’ne yönelik olarak gerçeklefltirdi€i bombalamay› incelemek üzere kurulan
Komite, bombalama harekât›n›n çevre üzerindeki etkilerinin her fleyden önce
«zorunluluk ve orant›l›l›k gibi silahl› çat›flmalar hukukunun temel ilkelerinden yola
ç›k›larak» de€erlendirilmesi gerekti€ini belirtmifl ve « orant›l›l›k ölçütünün karfl›lanmas›
için, askeri hedeflere yöneltilen ve çevrede vahim zararlara yol açaca€› bilinen
ya da makul olarak tahmin edilebilen sald›r›lar›n meflru say›labilmesi için, çok önemli
bir askeri avantaj sa€lama potansiyeli tafl›malar› gerekti€ini » beyan etmifltir 21 .
1996 tarihli Nükleer Silahlar dan›flma görüflünde Uluslararas› Adalet Divan›,
«devletlerin, bugün, meflru askeri hedeflere yönelik olarak neyin zorunlu ve orant›l›
oldu€una karar verdiklerinde ekolojik mülahazalar› hesaba katmak zorunda olduklar›n›»
beyan etmifltir 22 .
17 K›z›lhaç Uluslararas› Komitesi, Silahl› Çat›flma Halinde Çevrenin Korunmas›na ‹liflkin Rapor (ibid.,
par. 67).
18 Silahl› Çat›flma Döneminde Çevrenin Korunmas›na ‹liflkin Yönergeler, (1994), par. 4 (ibid., par. 5);
San Remo El Kitab› (1994), par. 13, bent. c) (ibid., par. 6).
19 Bkz. fiu devletlerin beyanlar›: Avustralya (ibid., par. 30), Avusturya (ibid., par. 34), Kanada (ibid.,
par. 37), Kolombiya (ibid., par. 39), Amerika Birleflik Devletleri (ibid., par. 44 et 50), ‹ran (ibid.,
par. 41), Ürdün (ibid., par. 44) ve Romanya (ibid., par. 46); ayr›ca Bkz. K›z›lhaç Uluslararas›
Komitesi taraf›ndan düzenlenen ve silah› çat›flma halinde çevrenin korunmas›na özgülenen bir
uzmanlar toplant›s›n›n raporu (ibid., par. 60).
20 Bkz. NATO’nun rapor edilen uygulamas› (ibid., par. 58).
21 Eski Yugoslavya ‹çin Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin Savc›l›k Makam›, NATO’nun Yugoslav
Federal Cumhuriyeti’ne yönelik olarak gerçeklefltirdi€i bombalamay› incelemek üzere kurulan
Komite’nin Savc›’ya sundu€u Nihai Rapor, (ibid., par. 63).
22 Uluslararas› Adalet Divan›, Nükleer Silahlar vakas›,dan›flma görüflü (ibid., par. 62).