Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 100 - Adil yargılanma güvenceleri
399
lükte bulunan kanun ve yarg›lama usullerine uygun olarak kurulmufl ve örgütlenmifl
ise, usulüne uygun olarak teflekkül etmifl demektedir.
Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi, Çocuk Haklar› Sözleflmesi ve
bölgesel insan haklar› sözleflmeleri, bir yarg›laman›n adil olmas› için, « ba€›ms›z »
ve « tarafs›z » bir mahkeme taraf›ndan görülmesi gerekti€ini belirtmektedirler350 .
Ba€›ms›zl›k ve tarafs›zl›k gerekliliklerine belli say›da baflka uluslararas› belgede de
tesadüf edilmektedir351 . Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi gibi Amerikalar
aras› ‹nsan Haklar› Komisyonu da, mahkemelerin ba€›ms›zl›€› ve tarafs›zl›€› gerekliliklerine
asla ayr›k hükümler getirilemeyece€ine iflaret etmifllerdir352 .
Ba€›ms›z ve tarafs›z mahkeme kavram›n›n anlam› içtihatta incelenmifltir. Bir
mahkemenin ba€›ms›z olmas› için, ifllevlerini, Devlet cihaz›n›n bir baflka dal›ndan,
özellikle yürütme gücünden ba€›ms›z olarak yerine getirebilmesi gerekmektedir353 .
Tarafs›z olmas› için, kendisini oluflturan hâkimlerin, bakt›klar› dava konusunda
önyarg› sahibi olmamalar› ve taraflardan birinin menfaatlerini kay›racak flekilde hareket
etmemeleri gerekmektedir354 . Bu öznel tarafs›zl›k gereklili€inin ötesinde, bölgesel
insan haklar›n› koruma organlar› bir mahkemenin nesnel bak›fl aç›s›ndan da
tarafs›z olmas›, yani tarafl›l›€› hususunda ortaya meflru biçimde ç›kabilecek her türlü
istifham› bertaraf etmek için yeterli güvenceleri sunmas› gerekti€ine dikkat çekmifllerdir355
.
350 Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi (1966), madde 14, par. 1 (ibid., par. 3042);
Çocuk Haklar› Sözleflmesi (1989), madde 40, par. 2, bent b) iii) (ibid., par. 3048); Avrupa ‹nsan
Haklar› Sözleflmesi (1950), madde 6, par. 1 (ibid., par. 3041); Amerikan ‹nsan Haklar› Sözleflmesi
(1969), madde 8, par. 1 (ibid., par. 3043); Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n Haklar› fiart›(1981), madde
7, par. 1, bent d) (ibid., par. 3046) ve madde 26 (ibid., par. 3047).
351 Örn. bkz., ‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi (1948), madde 10 (ibid., par. 3050); Amerikan ‹nsan
Haklar› ve Ödevleri Bildirgesi (1948), madde XXVI (ibid., par. 3051); Hâkimli€in ba€›ms›zl›€›na
iliflkin temel ilkeler1985), par. 1 ve 2 (ibid., par. 3052); Avrupa Birli€i Temel Haklar fiart› (2000),
madde 47 (ibid., par. 3057).
352 Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Genel Gözlem n° 29 (Uluslararas› Medeni ve Siyasi
Haklar Sözleflmesi’nin 4. maddesi) (ibid., par. 2998); Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu,
Report on Terrorism and Human Rights (Terörizm ve ‹nsan Haklar› Hakk›nda Rapor) (ibid., par.
3019).
353 Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Bahamonde Ekvator Ginesi’ne karfl› vakas› (ibid., par.
3091); Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n Haklar› Komisyonu, Centre For Free Speech Nijerya’ya karfl›
vakas› (ibid., par. 3094); Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, Belilos ‹sviçre’ye karfl› (ibid., par.
3098) ve Findlay Birleflik Krall›k’a karfl› (ibid., par. 3100) davalar›. Amerikalararas› ‹nsan Haklar›
Komisyonu, 1992-1993 Y›ll›k Rapor’unda, (ibid., par. 3104) ve 11.006 say›l› vakada (Peru) (ibid.,
par. 3106) hâkimlerin yürütme gücünün her türlü müdahalesinden ba€›fl›k olmalar› ve yerlerinin
de€ifltirilememesi gereklili€inin alt›n› çizmifltir.
354 Bkz. Avustralya, Rabaul Askeri Mahkemesi, Ohashi (ibid., par. 3083) davas›; Birleflmifl Milletler
‹nsan Haklar› Komitesi, Karttunen Finlandiya’ya karfl› (ibid., par. 3090) vakas›.
355 Bkz. Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n Haklar› Komisyonu, Constitutional Rights Project Nijerya (ibid.,
par. 3093) ve Malawi African Association ve di€erleri Moritanya’ya karfl› (ibid., par. 3095) vakalar›;
Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, Piersack Belçika’ya karfl› (ibid., par. 3097) ve Findlay Birleflik
Krall›k’a karfl› (ibid., par. 3100) davalar; Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu 10.970 say›l›
vaka (Peru) (ibid., par. 3107).