Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 159 - Af
681
etti€i düflünülen suçlar›n affa u€ramas›n›n imkâns›z oldu€una hükmetmifltir. 238
Etiyopya Özel Savc›s› 1995 tarihli Mengistu ve di€erleri davas›nda “savafl suçlar› ve
insanl›€a karfl› suçlar›n aff›n konusunu oluflturamayaca€› yerleflik bir teamül ve
inançt›r” beyan›nda bulunmufltur. 239 Bu husus Arjantin’in Federal Hâkimi
taraf›ndan 2001 tarihli Cavallo davas›nda insanl›€a karfl› suçlara iliflkin olarak teyit
edilmifltir. 240 Ancak, Güney Afrika’n›n Anayasa Mahkemesi 1996 tarihli Hakikat ve
Uzlaflma Komisyonu’nun kurulmas›n›n hukukili€ine iliflkin Azapo davas›nda, Ek
I.Protokol Madde 6(5)i insanl›€a karfl› suçlarda aff› yasaklayan emredici kurala bir
istisna içerir flekilde yorumlam›flt›r241 . Buna ra€men, önemli gerçeklerin bütün olarak
iffla edilmesi zorunlulu€una ba€l› olarak, Güney Afrika’daki Hakikat ve Uzlaflma
Komisyonu’nun çal›flmalar›n›n kapsay›c› aflar›n tan›nmas›n› içermedi€i vurgulanmal›d›r.
242
BM Güvenlik Konseyi H›rvatistan ve Sierra Leone hakk›ndaki kararlarda, aflar›n
savafl suçlar›na uygulanamayaca€›n› teyit etmifltir. 243 BM ‹nsan Haklar› Komisyonu
da cezaland›r›lmam›fll›k hakk›nda 2002 y›l›nda oy kullanmaks›z›n kabul etti€i bir
kararda, BM Genel Sekreteri taraf›ndan çeflitli raporlarda da dile getirildi€i üzere244 ,
bu konuya iliflkin benzer bir vurguda bulunmufltur. 245 Baz› bölgesel kurulufllar da
aflar›n savafl suçlar›n› kapsayamayaca€› beyan›nda bulunmufllard›r; bilhassa, eski
Yugoslavya’ya iliflkin olarak Avrupa Parlamentosu. 246
Savafl suçlar›n›n bir aff›n konusunu teflkil edemeyece€i önermesini destekleyen
uluslararas› içtihat mevcuttur; bilhassa, Eski Yugoslavya hakk›ndaki Uluslararas›
Ceza Mahkemesi’nin 1998 tarihli Furundžija davas›nda iflkenceye iliflkin karar›. 247
‹nsan haklar› kurulufllar›, af ç›karman›n Devletlerin uluslararas› hukuk alt›ndaki
suçlar› ve ayr›k tedbir kabul etmeyen insan haklar› hukukunun ihlallerini araflt›rma
(ibid., § 688), Rusya (ibid., § 691), Tacikistan (ibid., § 695) ve Uruguay’›n (ibid., § 697) mevzuatlar›
ve Arjantin (ibid., § 677) ve Burundi’nin (ibid., § 646) taslak mevzuatlar›; Bkz. ayr›ca Bosna
Hersek (ibid., § 707), Eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti (ibid., § 709) ve Filipinler’in (ibid.,
§ 715) uygulamalar›.
238 fiili, Santiago Temyiz Mahkemesi, Videla davas› (ibid., § 702).
239 Etiyopya, Özel Savc›l›k Dairesi, Mengistu ve Di€erleri davas› (ibid., § 704).
240 Arjantin, Federal Hakim, Cavallo davas› (ibid., § 700).
241 Güney Afrika, Cape Provincial Birimi, Azapo davas› (ibid., § 705).
242 Bkz. Güney Afrika, Ulusal Birli€in ve Mutabakat›n Teflviki Kanunu, 26 Temmuz 1995, Bölüm 2,
Madde 3(1) (“ Komisyonun amaçlar› geçmiflin çat›flmalar›n› ve ayr›l›klar›n› aflan bir anlay›fl ruhuyla
ulusal birlik ve uzlafl›y› flu flekillerde teflvik etmektir… (b) siyasi bir hedef ile iliflkili ve bu Kanunun
flartlar›yla uyumlu ilgili bütün filer hakk›nda tam ifflada bulunan kiflilere af sa€lanmas›n›
kolaylaflt›rmak.”), Bkz. ayr›ca Maddeler 4(c) ve 20(1)(c).
243 BM Güvenlik Konseyi, Kar. 1120 (Nakleden: C.II, Böl. 44, § 724) ve Kar. 1315 (ibid., 725).
244 Bkz., örn., BM Genel Sekreteri, Sierra Leone hakk›nda bir Özel Mahkemenin kurulmas›
hakk›ndaki Rapor (ibid., § 738) ve silahl› çat›flmalarda sivillerin korunmas› hakk›ndaki Rapor (ibid.,
§ 739).
245 BM ‹nsan Haklar› Komisyonu, Kar. 2002/79 (ibid., § 734).
246 Avrupa Parlamentosu, Dünyada insan haklar› ve 1991/1992 y›llar› için Topluluk insan haklar› politikas›
hakk›ndaki Karar (ibid., § 746).
247 ICTY, Furundžija davas›, Karar (ibid., § 751).