Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

162
ALT BÖLÜM 14 - DOĞAL ÇEVRE
yönelik uluslararas› hukukun geliflmesi, insan taraf›ndan do€al ortama verilen zararlar›n
tehlikeleri konusunda bilinç kazan›lmas›yla aç›klanabilir. Bu geliflme öyle bir
noktaya gelmifltir ki, bir devletin do€al çevresini koruma konusundaki ç›kar›,
Gabcikovo-Nagymaros davas›nda Uluslararas› Adalet Divan›’nca iflbu devletin di€er
uluslararas› yükümlülüklerine uymamak için ‘zaruret hali’ doktrinine baflvurmas›n›
hakl› gösterecek bir ‘esasl› ç›kar’ olarak tan›nm›flt›r. 24
Do€al çevrenin kendisinin önemi BM Güvelik Konseyi’nin 1991 y›l›nda kabul
etti€i bir kararda da dikkate al›nm›flt›r. Nitekim bu karar, Irak’›n Kuveyt’e hukuka
ayk›r› flekilde sald›r›s› ve iflgalinden kaynaklanan çevreye ve do€al kaynaklara verilen
zararlara iliflkin uluslararas› hukuk sorumlulu€unu belirtmektedir. 25 BM Genel
Kurulu 1991 ve 1992 y›llar›nda ald›€› kararlarda bu savafl esnas›nda çevreye verilen
zararlardan dolay› duydu€u derin endifleyi belirtmifltir. 26 Bu endifleler sebebiyle
Genel Kurulu her y›l›n 6 Kas›m gününün savafl ve silahl› çat›flma zamanlar›nda çevrenin
kullan›m›n›n korunmas› günü olarak ilan etmifltir. 27 Kosova krizi esnas›nda
NATO’nun Yugoslavya’y› bombalama seferi sebebiyle Yugoslavya ve komflu ülkelerin
do€al ortam›na verilen zararlar hakk›nda da endifleler duyurulmufltur. 28
Silahl› çat›flmalar esnas›nda çevrenin korunmas› gereklili€i uluslararas› birçok
hukuki belgede bulunmaktad›r. 29 Silahl› çat›flmalar esnas›nda çevrenin korunmas›na
dair genel gereklilik birçok askeri talimatnamede, resmi beyanatlarda ve rapor edilen
uygulamada formüle edilmifltir. 30 Ayr›ca bu kural, silahl› çat›flmalar esnas›nda
çevreye ciddi zararlar veren fiillerin k›nanmas›nda da görünmektedir. 31 Nükleer
Silahlar davalar›nda Uluslararas› Adalet Divan›’na sunduklar› netice-i taleplerde çok
say›da devlet, uluslararas› hukukun silahl› çat›flmalar esnas›nda çevrenin
korunmas›na atfetti€i önemin özellikle silahl› çat›flmalara uygulanan antlaflmalar›n
düzenlemeleriyle s›n›rl› olmad›€›n›n üzerinde durmufllard›r. 32 Ayr›ca, ekolojik düze-
24 UAD, Gabcikovo-Nagymaros Projesi davas›, karar (ibid., par.121)
25 BM Güvenlik Konseyi, karar 687 (ibid., par.111)
26 BM Genel Kurulu, karar 46/216 (135 lehte, 0 aleyhte ve 1 çekimser oyla kabul edilmifltir) (ibid.,
par.102)
27 BM Genel Kurulu, karar 56/4 (ibid., par. 115)
28 Bkz. örn. Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Çevre Komisyonu, topra€›n düzenlenmesi ve
yerel yetkiler hakk›nda, ‘Yugoslavya’daki savafl›n Güneybat› Avrupa’n›n çevresi üzerine etkileri’
(ibid., par. 117)
29 Bkz. örn., Dünya Do€a fiart› (1982), ilke 5 (ibid., par.73) ve ilke 20 (ibid., par.74); Rio Bildirgesi
(1992), ilke 24 (ibid., par. 76); Silahl› çat›flma esnas›nda çevrenin korunmas› hakk›nda yönergeler
(1994), par. 11 (ibid., par.77); San Remo talimatnamesi (1994), par. 35 ve 44 (ibid., par. 78).
30 Bkz. örn. afla€›daki devletlerin sahra talimnameleri, Avustralya (ibid., par.79), Birleflik Devletler
(ibid., par.81) ve Kore Cumhuriyeti (ibid., par.80), ayn› zamanda Yemen’in beyanat› (ibid.,
par.109) ve Lübnan’›n rapor edilen uygulamas› (ibid., par. 96)
31 Bkz. örn. afla€›daki devletlerin beyanatlar›, Almanya (ibid., par.91), Çin (ibid., par.84), Kolombiya
(ibid., par.85), ‹ran (ibid., par.93), Hollanda (ibid., par. 99), ve Birleflik Krall›k (ibid., par. 105).
32 Bkz. afla€›daki devletler taraf›ndan Nükleer silahlar davas›nda UAD’›na sunulan savunma ve lahikalar,
M›s›r (ibid., par.88), Salomon adalar› (ibid., par. 103), ‹ran (ibid., par.93), Malezya (ibid.,
par.97), ve Katar (ibid., par. 102), ayn› zamanda afla€›daki devletlerin Nükleer silahlar (DSÖ)
davas›nda sunduklar› lahikalar, Kosta Rika (ibdi., par.87), Meksika (ibid., par.,87), Meksika (ibid.,
par. 98), ve Sri Lanka (ibid., par. 104).