Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 153 - Komutanların sorumluluğu
623
Uluslararas› Ceza Mahkemesi önüne getirilen çeflitli davalarda da teyit edilmifltir.
49
Bu kural› uluslararas› silahl› çat›flmalar d›fl›ndaki durumlara uygulayan ulusal içtihat
mevcuttur. 2000 tarihinde Florida’daki bir ABD Federal Mahkemesi, El
Salvador’da ifllenen yarg›s›z infaz ve iflkence fiilleriyle alakal› bir hukuk davas› olan
Ford Garcia’ya karfl› davas›nda bu kural› uygulam›flt›r. 50 Do€u Timor’a iliflkin Ad
Hoc ‹nsan Haklar› Mahkemesi, Do€u Timor’daki çat›flmay› Cenevre
Sözleflmelerine ortak Madde 3 anlam›nda bir iç çat›flma olarak de€erlendirdi€i 2002
tarihli Abilio Soares davas›nda bu kural› uygulam›flt›r. 51 1995 tarihli Boland
davas›nda, bir mahkûmun hayat›n›n bir ast taraf›ndan tehlikeye at›labilece€ine dair
endifle duymak için gerekli unsurlar›n mevcut olmas›na ra€men mahkûmun ölümünü
engellemeyi ihmal etti€i gerekçesiyle üst Kanada’n›n Askeri Temyiz Mahkemesi
taraf›ndan suçlu bulunmufltur. 52 Askeri Cunta davas›nda, Arjantin’in Temyiz
Mahkemesi karar›n› komutanlar›n iflkence ve yarg›s›z infaz faillerini cezaland›rmadaki
baflar›s›zl›klar› üzerine temellendirmifltir. 53
Bu etkideki di€er uygulamalar aras›nda keyfi öldürmelerden suçlu kiflilerin üstlerinin
cezai sorumlulu€unu tespit etmede yarg› organlar›n›n baflar›s›zl›€›na dikkat
çeken 1993 tarihinde BM El Salvador için Hakikat Komisyonu’nun raporu yer
almaktad›r. 54
Yorum
Bu kural ‹kinci Dünya Savafl›’n› takip eden içtihatta ve de Eski Yugoslavya ve
Ruanda hakk›ndaki Uluslararas› Ceza Mahkemeleri’nin içtihatlar›nda
yorumlanm›flt›r.
Bu kurala, s›n›rlay›c› olmamakla birlikte, afla€›daki noktalar dâhildir:
(i) Sivil komuta otoritesi. Sadece askeri personel de€il, ayn› zamanda siviller de
savafl suçlar›ndan dolay›, üstün sorumlulu€u temelinde mesuliyet sahibidirler.
Ruanda hakk›ndaki Uluslararas› Ceza Mahkemesi 1998 tarihli Akayesu davas›nda ve
1999 tarihli Kayishema ve Ruzindana davas›nda ve Eski Yugoslavya hakk›ndaki
Uluslararas› ceza Mahkemesi 1998 tarihli Delalić davas›nda bu ilkeyi benimsemifltir.
55 Ayr›ca Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin Statüsü’nde de bu ilke yer almak-
49 Bkz. ICTR, Akayesu davas›, Karar (Nakleden: C.II, Böl. 43, § 702) ve Kayishema ve Ruzindana
davas›, Karar (ibid., § 703).
50 Amerika Birleflik Devletleri, Florida Federal Mahkemesi, Ford García’ya karfl› davas› (ibid., § 661).
51 Endonezya, Do€u Timor hakk›ndaki ‹nsan Haklar› Ad Hoc Mahkemesi, Abilio Soares davas› (ibid.,
§ 654).
52 Kanada, Askeri Temyiz Mahkemesi, Boland davas› (ibid., § 650).
53 Arjantin, Ulusal Temyiz Mahkemesi, Askeri Cunta davas› (ibid., § 649).
54 UN El Salvador için Hakikat Komisyon, Rapor (ibid., § 690).
55 ICTR, Akayesu davas›, Karar (ibid., § 702) ve Kayishema ve Ruzindana davas›, Karar (ibid., § 703);
ICTY, Delalić davas›, Karar (ibid., § 707).