Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

628
ALT BÖLÜM 43 - BİREYSEL SORUMLULUK
Muhalif silahl› gruplar
Yukar›da bahsedildi€i üzere, bu kural uluslararas› insanc›l hukuka riayet etme
görevinden (Bknz. Kural 139) do€maktad›r ve fiilin aç›kça hukuka ayk›r› niteli€i
sebebiyle emredilen fiilin hukuka ayk›r› oldu€unu ast›n bilmesi gerekti€i durumlarda,
üstün emirlerine uyman›n savafl suçlar› aç›s›ndan bir savunma teflkil
etmeyece€ine dair kural›n da (Bknz. Kural 155) bir sonucudur ki her iki kural da
Devlet silahl› kuvvetlerine ve muhalif silahl› gruplara eflit flekilde uygulanmaktad›r.
Yine de, bu sonucu teyit edecek herhangi belirgin bir uygulamaya rastlanmam›flt›r,
zira bu kurala at›fta bulunan sahra talimnameleri, ulusal yasalar ve içtihat esas olarak
Devlet silahl› kuvvetlerinin mensuplar›na iliflkindir.
Kural 155. Verilen emrin hukuka ayk›r› oldu€unu ast›n bilmesi veya emredilen fiilin
aç›kça hukuka ayk›r› do€as› gere€i bilmesinin gerekmesi durumunda, üstün
emirlerine uymak ast› cezai sorumluluktan kurtarmaz,
Uygulama
Cilt II, Alt Bölüm 43, K›s›m E.
Özet
Devlet uygulamalar› bu kural› uluslararas› ve de uluslararas› olmayan silahl›
çat›flmalarda ifllenen savafl suçlar›na iliflkin olarak uygulanabilir uluslararas› teamül
hukukunun bir normu olarak tesis etmektedir. Bu kural, bu çal›flma taraf›ndan ele
al›nmayan, ikrah gibi, di€er savunmalar›n varl›€›na halel getirmemektedir.
Uluslararas› ve uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar
Üstün emirlerinin bir savunma teflkil etmeyece€ine dair kural Nürnberg ve
Tokyo’daki Uluslararas› Askeri Mahkemelerin fiartlar›nda ortaya konmufltur. 82
ICRC, Ek I.Protokol’ün görüflmeleri s›ras›nda kiflinin “Sözleflmelerin veya iflbu
Protokol’ün a€›r bir ihlalini iflledi€ini makul flekilde bilmesi gerekti€i” hallerde
üstün emirleri savunmas›n› yasaklayan bir taslak madde sunmufltur. Bu teklif kabul
edilmemifl, ancak Uluslararas› Askeri Mahkemelerin fiartlar›nda dile getirilen ilkeye
karfl› da ç›k›lmam›flt›r. 83
Tasla€›n kabul edilmemesinin sebepleri farkl›laflmaktad›r, ancak esas olarak
Devletler, taslak kural›n fazla dar flekilde a€›r ihlallerle s›n›rl› kalmas›ndan ve astlar›n
itaat görevi alt›nda oldu€u gerçe€i karfl›s›nda tasla€›n mesuliyeti aç›kça hukuka
82 UAM fiart› (Nürnberg), Madde 8 (ibid., § 855); UAM fiart› (Tokyo), Madde 6 (ibid., § 863).
83 Bkz. YMTK’n›n uygulamalar› (ibid., § 856).