Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 151 - Bireysel sorumluluk
Bireysel cezai sorumlulu€un flekilleri
617
Bireyler sadece savafl suçu ifllemekten ötürü de€il, ayn› zamanda savafl suçu ifllemeye
teflebbüs dâhil olmak üzere, desteklemek, kolaylaflt›rmak, yard›m veya teflvik
etmekten dolay› da cezai sorumluluk sahibidir. Keza, bir savafl suçunun ifllenmesini
planlamak veya k›flk›rtmaktan dolay› da sorumludurlar. 18
Bireysel hukuki mesuliyet
Yak›n tarihli uygulamalar›n savafl suçu ma€durlar›na onar›mda bulunulmas›n›
destekledi€i belirtilmelidir. Bu durum en çok Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin
Statüsünde, Mahkeme’ye “ma€durlara yönelik iade, tazminat ve iyilefltirme içeren
uygun zarar giderimi konusunda san›€a do€rudan talimat ver[me]” yetkisi veren,
“Ma€durlara yönelik onar›mlar” hakk›ndaki Madde 75(2) ile belli olmaktad›r. 19
Do€u Timor hakk›ndaki BMDT‹Y Tüzük No. 2000/30 Mahkeme’ye, yani,
Dili’deki Bölge Mahkemesi ve Dili’deki Temyiz Mahkemesi’ne, “kararlar›n›n
san›€›n ma€dura tazminat ödemesi veya onar›mda bulunmas›n› gerektiren bir
hüküm içerebilmesi” yetkisini vermektedir. 20 Bu durum Statüleri taraf›ndan sadece
“ikrah dâhil olmak üzere, suç teflkil eden davran›fllarla ele geçirilmifl herhangi mal ve
kazançlar›n hakl› sahiplerine iadesine hükmetmek” yetkisi öngörülen Eski
Yugoslavya ve Ruanda hakk›ndaki Uluslararas› Ceza Mahkemelerinin yetkilerinden
daha da ileri gitmektedir. 21 Ne var ki, yine de Mahkemelerin Usul ve Delil
Kurallar›’na göre, “ma€dur veya ma€dur ad›na talepte bulunan kifliler, ilgili ulusal
yasalar uyar›nca, tazminat elde etmek amac›yla bir ulusal mahkeme önüne dava getirebilirler”.
22
BM Genel Sekreteri Afrika’da çat›flman›n sebepleri ve sürekli bar›fl ve sürdürülebilir
kalk›nman›n teflviki hakk›ndaki bir raporda, savaflan taraflar›n fiillerinden dolay›
daha çok sorumlu tutulabilmeleri için “sivillerin sald›r›n›n kasti hedefi haline getirildi€i
durumlarda savaflanlar›n ma€durlara karfl› mali olarak mesul Tutulabilmeleri”ni
tavsiye etmifltir. 23 BM ‹nsan Haklar› Komisyonu Ruanda için Özel Temsilcisi
Ruanda’daki insan haklar› hakk›ndaki bir raporda, soyk›r›m flüphelilerini yarg›lamak
için kurulan gacaca mahkemelerinde “mala karfl› suç ifllemekten hüküm giyenlerin
18 Bkz., örn., UCM Statüsü, Madde 25 (ibid., § 20); ICTY Statüsü, Madde 7 (ibid., § 48); ICTR
Statüsü, Madde 6 (ibid., 53); Sierra Leone hakk›ndaki Özel Mahkemenin Statüsü, Madde 6 (ibid.,
§ 26); BMDT‹Y Tüzük No. 2000/15, K›s›m 14 (ibid., § 62).
19 UCM Statüsü, Madde 75(2) (ibid., § 416).
20 BMDT‹Y Tüzük No. 2000/30, K›s›m 49(2) (ibid., § 417).
21 ICTY Statüsü, Madde 24(3) (ibid., § 411); ICTR Statüsü, Madde 23(3) (ibid., § 412); Bkz. ayr›ca
Eski Yugoslavya ve Ruanda hakk›ndaki Uluslararas› Ceza Mahkemelerinin Usul ve Delil Kurallar›
(ibid., §§ 413 ve 418).
22 Eski Yugoslavya ve Ruanda hakk›ndaki Uluslararas› Ceza Mahkemelerinin Usul ve Delil Kurallar›,
Kural 106(B) (ibid., §§ 414 ve 419).
23 BM Genel Sekreteri, Afrika’da çat›flman›n sebepleri ve sürekli bar›fl ve sürdürülebilir kalk›nman›n
teflviki hakk›ndaki Rapor (ibid., § 450).