Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

592
ALT BÖLÜM 42 - SORUMLULUK VE ONARIM
kural›n bir uygulamas›d›r. 2 Hükümetin yürütme, yasama veya yarg› erklerinin herhangi
bir baflka kuruluflu gibi, silahl› kuvvetler de Devletin organ› say›lmaktad›r.
Sorumlulu€un bu genel atfedilebilirlik kural›n›n uluslararas› insanc›l hukukta uygulanmas›,
a€›r ihlallerden ötürü bireylerin kovuflturulmas›na ek olarak Devlet sorumlulu€unun
var oldu€unu belirten, Dört Cenevre Sözleflmelerinde de aksedilmifltir. 3
Bireysel cezai sorumlulu€a ek olarak Devlet sorumlulu€unun varl›€›na iliflkin ilke
Kültürel Malvarl›€›n›n Korunmas›na iliflkin Lahey Sözleflmesi ‹kinci Protokol’de de
teyit edilmifltir. 4
Birkaç sahra talimnamesi Devletin uluslararas› insanc›l hukukun ihlallerinden
ötürü sorumlu olaca€›n› belirtmektedir. Bu manüellerin baz›lar› aç›kça Devletin
silahl› kuvvetlerinin mensuplar› taraf›ndan ifllenen eylemlere at›fta bulunurken,
di€erleri, bu tür eylemlerin Devlete atfedilebilmesi için kimler taraf›ndan ifllenmesi
gerekti€ini belirtmeden, a€›r ihlaller veya savafl suçlar› sebebiyle daha genel flekilde
sorumlulu€u ele almaktad›r. 5 Yinede, yukar›da bahsi geçen uluslararas› hukukun
genel ilkesi uyar›nca, ister askeri ister sivil olsun, Devlet organlar›n›n bütün eylemleri
Devlete atfedilebilir.
Bu kural› destekleyen ulusal içtihat ta mevcuttur. ‹srail Kudüs Bölge Mahkemesi
1961 tarihli Eichmann davas›ndaki karar›nda, san›k taraf›ndan ifllenen haks›z fiilleri
Almanya’n›n kendi “Devlet fiilleri” olarak atfetmifltir. 6 Bundan baflka, Almanya
Federal Yüksek Mahkemesi 1963 tarihli Onar›m Ödemeleri davas›nda, “bir
çat›flmaya taraf bir Devletin muhasamat›n icras›na iliflkin, kendi vatandafllar›n›n iflledikleri
umumi uluslararas› hukuka uygun olmayan fiillerden ötürü de sorumlu
olaca€› hakk›ndaki umumi uluslararas› hukuk ‹lkesi”ne (vurgu özgün metindedir)
at›fta bulunmufltur. 7 2003 tarihli Distomo davas›nda, ayn› Alman mahkemesi muhasamat
s›ras›nda ifllenen uluslararas› haks›z fiillerden ötürü Devletlerin
sorumlulu€unun “silahl› kuvvetlere mensup bütün kiflilerin fiillerine iliflkin mesuli-
2 Bkz. Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler Madde 4, 40 y›l› aflk›n bir çal›flmadan sonra
2001’de kabul edilmifltir (ibid., § 8). Bu Taslak Maddeler “Devletlerin uluslararas› haks›z fiillerinden
dolay› sorumluluklar›na iliflkin uluslararas› hukukun temel kurallar›n›… düzenlemeyi amaçlamaktad›r”
(UHK, Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddelere Yorum, Uluslararas› Hukuk
Komisyonunun Elli Üçüncü oturumdaki çal›flmalar› hakk›ndaki Raporu, UN Doc. A/56/10, New
York, 2001, s. 59). Bunlar› hükümetlerin dikkatine sunan, Devletlerin uluslararas› haks›z fiilden
dolay› sorumluluklar› hakk›ndaki BM Genel Kurulu Karar› 56/83 taraf›ndan dikkate al›nm›fllard›r
(Nakleden: C.II. Böl. 42, § 51).
3 I.Cenevre Sözleflmesi, Madde 51 (ibid., § 2); II.Cenevre Sözleflmesi, Madde 52 (ibid., § 2);
III.Cenevre Sözleflmesi, Madde 131 (ibid., § 2); IV.Cenevre Sözleflmesi, Madde 148 (ibid., § 2).
4 Kültürel Malvarl›€›n›n Korunmas›na iliflkin Lahey Sözleflmesi ‹kinci Protokol, Madde 38 (ibid., §
4).
5 Bkz., örn., Arjantin (ibid., § 9), Kanada (ibid., § 10), Kolombiya (ibid., § 11), Almanya (ibid., §
12), Hollanda (ibid., § 13), Yeni Zelanda (ibid., § 14), Nijerya (ibid., § 15), Rusya (ibid., § 16),
‹spanya (ibid., § 17), ‹sviçre (ibid., § 18), Birleflik Krall›k (ibid., § 19), Amerika Birleflik Devletleri
(ibid., §§ 20–21) ve Yugoslavya’n›n (ibid., § 22) askeri manüelleri.
6 ‹srail, Kudüs Bölge Mahkemesi, Eichmann davas› (ibid., § 26).
7 Almanya, Federal Yüksek Mahkeme, Onar›m Ödemeleri davas› (ibid., § 24).