Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 160 - Zaman aşımı
683
baflka Devletler ise bunun hâlihaz›rda yerleflik bir kural oldu€unu düflünmüfltür253 .
Yeni bir kural oldu€unu düflünen Devletlerin temel itiraz›n›, Sözleflmenin geriye
dönük uygulanmas› ve bu ba€lamda, ceza hukukunun geriye ifllemezli€i ilkesini ihlal
etmesi ve ilgili tarihte zamanafl›m›n›n kendi ulusal ceza hukuklar›n›n bir genel ilkesi
olmas› teflkil etmifltir. 254 Ancak, birçok Devlet savafl suçlar›n›n istisnai nitelikte
oldu€unu ve bu sebepten ötürü, ola€an ceza hukuku rejimine ve zamanafl›m›na tabi
tutulmamalar› gerekti€ini ve/veya zaten hâlihaz›rda savafl suçlar› için zamanafl›m›n›n
uygulanamazl›€› ilkesini yürürlü€e soktuklar›n› ileri sürmüfltür. 255
BM Genel Kurulu 1969 ve 1973 aras›nda Devletleri Savafl Suçlar›na ve ‹nsanl›€a
karfl› Suçlara Zamanafl›m›n›n Uygulanamazl›€› hakk›ndaki BM Sözleflmesi’ni onaylamaya
ça€›ran ve 1970’de, yürürlü€e girmesini memnuniyetle karfl›layan çeflitli
kararlar benimsemifltir. 256 Bu kararlar önemli derecede çekimser ve birkaç olumsuz
oy ile kabul edilmifltir. Kararlar hakk›ndaki görüflmeler s›ras›nda Devletlerin temel
endiflesini Sözleflme’de yer ald›€› flekliyle savafl suçlar› ve insanl›€a karfl› suçlar›n
tan›mlar›na iliflkin belirsizlikler oluflturmufltur. 257
Savafl suçlar› üzerinde zamanafl›m› olmadan yarg› yetkisi tan›yan yasal düzenlemelere
ek olarak, savafl suçlar›n› ulusal ve uluslararas› mahkemelerde daha kuvvetli
flekilde takip etmeye yönelik giderek artan yak›n tarihli e€ilim, savafl suçlar› aç›s›ndan
zamanafl›m›n› yasaklayan hâlihaz›rdaki antlaflma kurallar›n› teamül hukukuna somutlaflt›rm›flt›r.
Buna ilaveten, zamanafl›m›n›n uygulanmas› savafl suçlar›n›n
araflt›r›lmas›n› ve flüphelilerin kovuflturulmas›n› engelleyebilir ve bu husus bunu
yapma yükümlülü€ünü ihlal niteli€i tafl›r (Bknz. Kural 158).
Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin Statüsü, Mahkeme’nin yarg› yetkisine giren
suçlar›n herhangi bir zamanafl›m›na tabi olmad›€›n› öngörmektedir ve bu hüküm
herhangi bir tart›flman›n konusunu oluflturmam›flt›r, zira k›smen, Uluslararas› Ceza
253 Bkz., örn., Bulgaristan (ibid., § 837) ve Çekoslovakya’n›n (ibid., § 842) beyanlar›.
254 Bkz. Brezilya (ibid., § 836), K›br›s (ibid., § 841), Yunanistan (ibid., § 845), Honduras (ibid., §
846) ve ‹sveç’in (ibid., § 855) beyanlar›.
255 Bkz. Bulgaristan (ibid., § 837), Çekoslovakya (ibid., § 842), Fransa (ibid., § 843), Macaristan
(ibid., § 847), Hindistan (ibid., § 848), ‹srail (ibid., § 849), Polonya (ibid., § 853), Romanya
(ibid., § 854), Ukrayna (ibid., § 856), SSCB (ibid., § 857), Birleflik Krall›k (ibid., § 858), Amerika
Birleflik Devletleri (ibid., § 860), Uruguay (ibid., § 862) ve Yugoslavya’n›n (ibid., § 864) beyanlar›.
256 BM Genel Kurulu, Kar. 2583 (XXIV) (ibid., § 868), Kar. 2712 (XXV) (ibid., § 869) ve Kar. 2840
(XXVI) (ibid., § 870).
257 Zamanafl›m›n›n uygulanamazl›€› ilkesine iliflkin olarak, Sözleflme’nin kabulüne yönelik tart›flmalarda
dile getirilenlere benzer, sadece birkaç itiraz dile getirilmifltir.(Bkz. dipnotlar 252–255 ve iliflik
metin). Norveç ve Kolombiya iç hukuklar› sebebiyle Kar. 2583 hakk›ndaki oylamada çekimser oy
kullanacaklar› bildirmifltir (UN Doc. A/C.3/SR.1723, 3 Aral›k 1969, UN Doc. A/C.3/SR.1724,
3 Aral›k 1969 ve UN Doc. A/C.3/SR.1725, 4 Aral›k 1969). Fransa ve Türkiye’de ayr›ca iç hukuklar›
sebebiyle çekimser kalacaklar›n› aç›klam›fllard›r (UN Doc. A/C.3/SR.1724, 3 Aral›k 1969, §§
36 ve 60). Bolivya “zamanafl›m›n›n uygulanamazl›€›n›n aç›kça kabul edilemez oldu€unu” ve “ceza
mevzuatlar›n›n geri yürümezli€i ilkeleriyle… çeliflki içinde oldu€u” sebebiyle çekimser kalaca€›n›
beyan etmifltir (UN Doc. A/C.3/SR.1725, 4 Aral›k 1969, § 19).