Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 104 - Dini kanaat ve uygulamalara saygı
425
tabi tutmay› özel olarak yasaklamaktad›rlar 521 . Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar›
Komitesi, Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi’nin 18. maddesine iliflkin
Genel Gözlem’de, zorlama yasa€›n›n, kanaatini de€ifltirme, kanaatini muhafaza
etme ya da tanr›tan›maz bir konum benimseme hakk›n› korudu€unu beyan etmifltir.
Komite, ayn› etki ya da sonucu do€uran, örne€in e€itimden, t›bbi bak›mdan ya da
ifl bulma imkânlar›ndan yararlanmay› s›n›rlayan politika ve uygulamalar›n da bu
kural› ihlal etmifl olacaklar›n› eklemifltir 522 . Ayn› argüman, Avrupa ‹nsan Haklar›
Mahkemesi ve laik görüfllere sayg›n›n öneminin alt›n› çizen Afrika ‹nsan›n ve
Halklar›n Haklar› Komisyonu taraf›ndan da kullan›lm›flt›r 523 .
Bir kiflinin dini ya da din d›fl› kanaatlerine ba€l› her türlü zulüm, taciz ya da
ayr›mc›l›k bu kural›n ihlalini oluflturur. Amerikalar aras› ‹nsan Haklar› Komisyonu,
terörizm ve insan haklar› konulu raporunda, kanunlar›n ve soruflturma ve kovuflturma
yöntemlerinin, bilinçli bir biçimde, bir grubun mensuplar›n›, di€er sebeplerin
yan› s›ra dinleri temelinde ve aleyhlerine olacak flekilde ay›rt edecek biçimde tasarlanmamalar›
ve uygulanmamalar› gerekti€ini beyan etmifltir 524 .
Kiflisel kanaatlerin izhar› ya da dinin uygulamalar› da sayg› görmelidir. Bu ise,
örne€in, ibadet yerlerine ve dini personele ulaflmay› da kapsar 525 . S›n›rlamalara,
sadece düzenin, güvenli€in ya da baflkalar›n›n hak ve özgürlüklerinin korunmas› için
zorunlu olmalar› halinde izin verilmektedir. 127. Kural’›n yorumunda iflaret edildi€i
üzere, gözalt›ndaki kiflilerin dini uygulamalar› askeri düzenlemeye tâbi tutulabilir.
Bununla beraber, bu uygulamaya getirilen k›s›tlamalar, özel ba€lam içinde makul ve
zorunlu olanla s›n›rlanmal›d›r. Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi,
Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi’nin 18. maddesine iliflkin Genel
Gözlem’de, k›s›tlamalar›n, kendilerine ilham veren özel amaç ile do€rudan iliflkili
ve bu amaçla orant›l› olmas› gerekti€ini ve ahlak› korumak için uygulanan k›s›tlamalar›n,
tek bir gelenekten kaynaklanmayan ilkelere dayanmas› gerekti€ini beyan
etmifltir. Komite, esirler gibi hal-i haz›rda zaten baz› meflru zorlamalara tâbi bulunan
kiflilerin “bu zorlamalar›n niteli€i ile ba€dafl›r en genifl ölçüde” dinlerini ya da
kanaatlerini izhar etme haklar›ndan yararlanmaya devam edeceklerini eklemifltir 526 .
521 Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi (1966), madde 18, par. 2 (ibid., par. 3823);
Amerikan ‹nsan Haklar› Sözleflmesi (1969), madde 12, par. 2 (ibid., par. 3824).
522 Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Genel Gözlem n° 22 (Uluslararas› Medeni ve Siyasi
Haklar Sözleflmesi’nin 18. maddesi hakk›nda), 30 Temmuz 1993, par. 5.
523 Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, Kokkinakis Yunanistan’a karfl› (ibid., par. 3894); Afrika ‹nsan›n
ve Halklar›n Haklar› Komisyonu, Association of Members of the Episcopal Conference of East
Africa Sudan’a karfl› (nakleden: Cilt II, Bölüm 32, par. 3893).
524 Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu, Report on Terrorism and Human Rights, (Terörizm
‹nsan Haklar› Hakk›nda Rapor) doc. OEA/Ser.L/V/II.116, doc. 5 rev. 1 corr., 22 Ekim 2002,
par. 363.
525 Örn. bkz., Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, K›br›s Türkiye’ye karfl› (nakleden: Cilt II, Bölüm 32,
par. 3895); Hollanda, Özel Temyiz Mahkemesi, Willy Zühlke davas› (ibid., par. 3882); Uluslararas›
K›z›lhaç Komitesi, Bas›n duyurusu, (ibid., par. 3899); Ayr›ca Bkz. 127. Kural’›n yorumunda zikredilen
uygulama.
526 Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Genel Gözlem n° 22 (Uluslararas› Medeni ve Siyasi
Haklar Sözleflmesi’nin 18. maddesi), 30 Temmuz 1993, par. 8.