Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

422
ALT BÖLÜM 32 - TEMEL GÜVENCELER
ihlal eden eylemleri, (…) örne€in kolektif cezalar› hakl› k›lmak için » ola€anüstü bir
hali « hiçbir surette gerekçe gösteremeyeceklerini beyan etmifltir 503 .
Kural 104. – Sivillerin ve muharebe d›fl› kalm›fl kiflilerin dini kanaat ve uygulamalar›
sayg› görmelidir.
Uygulama
Cilt II, Alt Bölüm 32, K›s›m P.
Özet
Devletlerin uygulamas›na göre bu kural, gerek uluslararas›, gerekse uluslararas›
nitelikte olmayan silahl› çat›flmalarda uygulanabilir bir uluslararas› teamül hukuku
normu oluflturmaktad›r. Özgürlüklerinden mahrum b›rak›lm›fl kiflilerin kiflisel kanaatlerinin
ve dini uygulamalar›n›n sayg› görmesine iliflkin 127. kural, bu kural›n özel
bir uygulamas›d›r.
Uluslararas› ve uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar
‹flgal alt›ndaki ülke parças›nda bulunan kiflilerin dini kanaat ve uygulamalar›na
sayg› gösterme yükümü erken tarihte, Lieber Kodu’nda, Brüksel Bildirgesi’nde ve
Oxford El Kitab›’nda tan›nm›flt› 504 . Bu yüküm, Lahey Tüzü€ü’nde kodifiye edilmifltir
505 . IV. Cenevre Sözleflmesi, bu yükümü koruma alt›ndaki bütün kiflilere
teflmil etmektedir 506 . Cenevre Sözleflmeleri, ölülerin defnedilmesi ve yak›lmas›na,
savafl esirlerinin ve enterne edilmifl kiflilerin dini faaliyetlerine ve yetim ya da ebeveynlerinden
ayr›lm›fl çocuklar›n e€itimine iliflkin dini usuller hakk›nda bir dizi
ayr›nt›l› kural dâhilinde din ve dini uygulamalara sayg› gösterilmesini talep etmektedir
507 . Dini kanaat ve uygulamalar›n sayg› görmesi, Ek I. ve II.Protokoller’de
503 Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komitesi, Genel Gözlem n° 29 (Uluslararas› Medeni ve Siyasi
Haklar Sözleflmesi’nin 4. maddesi hakk›nda) (ibid., par. 3809).
504 Lieber Kodu (1863), madde 37 (ibid., par. 3830); Brüksel Bildirgesi (1874), madde 38 (ibid., par.
3831); Oxford El Kitab› (1880), madde 49 (ibid., par. 3832).
505 Lahey Tüzü€ü (1907), madde 46 (ibid., par. 3818).
506 IV. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 27, bent 1 (ibid., par. 3819), madde 38, bent 3 (ibid., par.
3820) ve madde 58 (ibid., par. 3821).
507 I. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 17, bent 3 (ölülerin, mümkünse, mensup bulunduklar› dinin
usullerince defnedilmesi); III. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 34 ilâ 36 (savafl esirlerinin dini
faaliyetleri), madde 120, bent 4 (tutsakl›k halinde ölen savafl esirlerinin, mümkünse mensup olduklar›
dinin usullerince defnedilmesi) ve 5 (e€er dinleri böyle gerektiriyorsa ölü savafl esirlerinin
yak›lmas›); IV. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 50, bent. 3 (yetim ya da savafl sebebiyle ebeveynlerinden
ayr›lm›fl çocuklar›n, mümkünse, kendi dinlerinden kifliler taraf›ndan e€itilmesi),
madde 76, bent 3 (iflgal alt›ndaki ülke parças›nda gözalt›nda tutulan kiflilere ruhani yard›m), madde
86 (enterne edilmifl kiflilerin ibadetlerini yerine getirmeleri), madde 93 (enterne edilmifl kiflilerin