Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 44 - Çevreye gereken özenin gösterilmesi
165
lara uygulanabildi€i sonucuna varmam›za izin veren uygulamalar mevcuttur.
Nükleer Silahlar Davas›nda Uluslararas› Adalet Divan› verdi€i dan›flma görüflünde,
1995 tarihli Nükleer denemeler (durumun incelenmesi talebi) devas›nda ortaya
koydu€u temel ilkelerin bir silahl› çat›flma halinde nükleer silahlar›n kullan›m›na da
uygulanabilece€ini belirtmifltir. 43 Bu ilkeler aras›nda tedbir ilkesi de bulunmaktad›r
ki bu Nükleer Silahlar Davas›nda gerekçelendirmenin kilit unsurlar›ndan birini teflkil
etmifltir. 44 ICRC’nin 1993 y›l›nda BM Genel Kuruluna sundu€u silahl› çat›flmalar
esnas›nda çevrenin korunmas› üzerine raporda tedbir ilkesinin “daha yeni tarihli
olmas›na ra€men uluslararas› hukukta genel olarak kabul gördü€ünü” belirtmifltir.
“Bu ilke çevreye verilebilecek zararlar› ön görme ve bunlar› engelleme amac›
tafl›maktad›r. Ciddi ya da geri dönülemez riskler tafl›yan durumlarda mutlak bir
bilimsel kesinli€in bulunmamas› halinin, iflbu zararlar›n vuku bulmamas›n› sa€layabilecek
tedbirlerin ertelenmesinin bir bahanesi olarak kullan›lmas›n› engellemektedir.”
45 Hiçbir devlet bu aç›klamay› elefltirmemifltir.
Bir silahl› çat›flma esnas›nda çevre hukukunun uygulanmas›
Çevreye iliflkin sözleflmelerin e€er bunlarda bu yönde bir hüküm yoksa bir silahl›
çat›flma halinde de uygulanmaya devam edecekleri hususunda görüfller yeteri kadar
tekdüze de€ildir. Silahl› çat›flma süresince çevrenin korunmas›na iliflkin Yönergelerde
“silahl› çat›flma s›ras›nda uygulanan hukuk ile uyumsuz olmad›€› müddetçe çevre üzerine
yap›lan sözleflmeler silahl› çat›flmalar s›ras›nda uygulanmay› sürdürürler.” 46
Nükleer silahlar davas›nda verdi€i dan›flma görüflünde Uluslararas› Adalet Divan›
bu konuya do€rudan girmemekle birlikte çevrenin koruma ve muhafazas›na iliflkin
uluslararas› hukukun “ekolojik düzene iliflkin mülahazalar›n silahl› çat›flmalar
esnas›nda uygulanacak kural ve ilkelerin hayata geçirilmesinde dikkate al›nmas›
gerekti€ini öne ç›kard›€›n›” belirtmifltir. 47 Bu davada meseleyi Divana sunduklar›
netice-i taleplerde inceleyen birkaç devlet de farkl› görüfller beyan etmifllerdir. 48
(ibid., par. 132); BM Avrupa ‹ktisadi Komisyonu, sürdürülebilir kalk›nma hakk›nda Bergen
Bakanlar Bildirgesi, md.7 (ibid., par. 133).
43 UAD, Nükleer silahlar davas›, dan›flma görüflü, par.32
44 UAD, Nükleer denemeler davas› (durumun incelenmesi talebi), mahkeme emri (cilt II’de
aktar›lm›flt›r, alt bölüm 14, par.39) Yeni Zelanda tedbir ilkesinin ba€lay›c› bir kural oldu€unu ileri
sürmekteydi (ibid., par.132). Fransa, tedbir ilkesinin ba€lay›c› bir Uluslararas› hukuk kural›na
dönüfltü€ü konusunun kesin olmad›€›n› ileri sürmüfltür. Ancak uygulamada Fransa yine de uluslararas›
çevre hukukundan kaynaklanan yükümlülüklerine uygun olan tedbirleri alm›flt›r (ibid. par.131).
UAD, Fransa’n›n oldu€u kadar Yeni Zelanda’n›n da vard›klar› sonuçlar itibariyle devletlerin do€al
çevreyi koruma ve ona sayg› gösterme hususundaki yükümlülüklerine ba€l› olduklar›n› bildirdiklerini
kabul etmifltir. (ibid., par.139).
45 ICRC, silahl› çat›flma esnas›nda çevrenin korunmas› hakk›nda rapor (ibid., par.143)
46 Silahl› çat›flma esnas›nda çevrenin korunmas› hakk›nda yönergeler (1994), par.5 (ibid., par.77)
47 UAD, Nükleer silahlar davas›, dan›flma görüflü (ibid., par.62)
48 Bkz. afla€›daki devletlerin Nükleer silahlar davas›’nda UAD’na sunduklar› savunma ve lahikalar,
Birleflik Devletler (ibid., par.108), Fransa (ibid., par.89), Salomon adalar› (ibid., par. 103) ve Birleflik
Krall›k) ibid., par.107).