Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 155 - Üstlerin emirleri
629
ayk›r› fiillerle s›n›rland›rmamas›ndan do€an problemleri dile getirmifllerdir. 84
Afla€›da belirtildi€i üzere, Ek Protokollerin kabul edildi€i Diplomatik Konferans’tan
beri görülen uygulamalar, üstün emrinin bir savunma teflkil etmeyece€ine dair
kural›n teamül niteli€ini teyit etmektedir.
Üstün emrinin savunma teflkil etmeyece€ine dair kural Uluslararas› Ceza
Mahkemesi’nin, Eski Yugoslavya ve Ruanda hakk›ndaki Uluslararas› Ceza
Mahkemeleri’nin, Sierra Leone hakk›ndaki Özel Mahkeme’nin Statülerinde ve
Do€u Timor’a iliflkin BMDT‹Y Tüzük No. 2000/15’de yeniden belirtilmifltir. 85
Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin Statüsünde bu hususa iliflkin flartlar belirli ölçüde
belirtilmifltir: Emrin hukuka ayk›r› oldu€unu kiflinin bildi€i veya emrin aç›kça hukuka
ayk›r› oldu€u durumlarda emre uymak bir savunma teflkil etmez. 86 ‹flkence’ye
karfl› Sözleflme ve Kiflilerin Zorla Kaybettirilmesine iliflkin Amerikalar aras›
Sözleflmesi de üstün emirlerinin bir savunma teflkil etmeyece€ini bildirmektedir. 87
Muhtelif sahra talimnameleri ve birçok Devletin yasalar›, failin emredilen fiilin
hukuka ayk›r› oldu€unu bilmesi veya bilmesi gerekti€i durumlarda üstün emrinin
bir savunma teflkil etmeyece€ini düzenlemektedir. 88 Baflka sahra talimnameleri ve
ulusal yasalar aç›kça hukuka ayk›r› olan fiillere iliflkin durumlarda belirgin bir manevi
unsuru dile getirmeden bu savunmay› d›fllamaktad›r. 89 Yine de, fiilin aç›kça
hukuka ayk›r› oldu€u durumlarda, gerçekten bilmese de, en az›ndan emredilen fiilin
hukuka ayk›r› oldu€unu ast›n bilmesi gerekti€i sonucuna varmak mümkündür.
Baz›lar› uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar› ilgilendiren, yak›n tarihli davalardaki
muhtelif kararlar temelde bu ayn› sonuca ulaflm›flt›r. 90 Aç›kça hukuka ayk›r› fiillere
84 Bkz., örn., Arjantin (ibid., § 974), Kanada (ibid., § 977), ‹srail (ibid., § 984), Meksika (ibid., §
988), Norveç (ibid., § 991), Polonya (ibid., § 992), ‹spanya (ibid., § 995), Syria (ibid., § 997),
Birleflik Krall›k (ibid., § 999), Amerika Birleflik Devletleri (ibid., § 1002), Uruguay (ibid., § 1004)
ve Yemen’in (ibid., § 1006) beyanlar›.
85 UCM Statüsü, Madde 33 (ibid., § 860); ICTY Statüsü, Madde 7(4) (ibid., § 869); ICTR Statüsü,
Madde 6(4) (ibid., 870); Sierra Leone hakk›ndaki Özel Mahkemenin Statüsü, Madde 6(4) (ibid.,
861); BMDT‹Y Tüzük No. 2000/15, K›s›m 21 (ibid., 873).
86 UCM Statüsü, Madde 33 (ibid., § 860).
87 ‹flkence Sözleflmesi, Madde 2 (ibid., § 857); Kiflilerin Zorla Kaybettirilmesine iliflkin ‹nter-Amerikan
Sözleflmesi, Madde VIII (ibid., § 858).
88 Bkz., örn., Almanya (ibid., § 881), Güney Afrika (ibid., § 886), ‹sviçre (ibid., § 889), Amerika
Birleflik Devletleri (ibid., §§ 892–893 and 895) ve Yugoslavya’n›n (ibid., § 897) askeri manüelleri
Beyaz Rusya (ibid., § 904), M›s›r (ibid., § 910), Etiyopya (ibid., § 913), Almanya (ibid., §§
916–918), Irak (ibid., § 919), Lüksemburg (ibid., § 923), Hollanda (ibid., § 924), Polonya (ibid.,
§ 929), Slovenya (ibid., § 931), ‹sviçre (ibid., § 936), Yemen (ibid., § 940) ve Yugoslavya’n›n
(ibid., § 941) mevzuatlar›.
89 Bkz., örn., Kamerun (ibid., § 875), Kanada (ibid., §§ 876–877), Dominik Cumhuriyeti (ibid., §
879), Peru (ibid., § 885) ve Güney Afrika (ibid., § 887) askeri manüelleri ve Arnavutluk (ibid., §
898), Brezilyaya (ibid., § 906), Fransa (ibid., § 914), ‹srail (ibid., § 920), Hollanda (ibid., § 925),
Peru (ibid., § 927), Ruanda (ibid., § 930) ve ‹spanya’n›n (ibid., §§ 932–934) mevzuatlar›.
90 Bkz., örn., Arjantin, Ulusal Temyiz Mahkemesi, Askeri Junta davas› (ibid., § 942); Avusturya,
Yüksek Mahkeme, Leopold davas› (ibid., § 944); Belçika, Brüksel Askeri Mahkeme, Çavufl W.
davas› (ibid., § 945); Belçika Yarg›tay Mahkemesi, V. C. davas› (ibid., § 946); Belçika, Askeri
Mahkeme, Kalid davas› (ibid., § 947); Bosna Hersek, S›rp Cumhuriyeti, Modrića Yerel Mahkeme,