Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

400
ALT BÖLÜM 32 - TEMEL GÜVENCELER
Yarg›n›n yürütme karfl›s›nda ba€›ms›zl›€› gibi hem sübjektif hem objektif
tarafs›zl›k gereklili€i de, belli say›da vakada, askeri mahkemelerin ve özel güvenlik
mahkemelerinin ba€›ms›zl›k ve tarafs›zl›k ölçütlerini yerine getirmediklerine hükmedilmesi
sonucuna götürmüfltür. Bu vakalar›n hiçbirinde, askeri mahkemelerin
bizatihi bu gereklilikleri ihlal ettikleri sonucuna var›lmam›fl, fakat bütün vakalarda,
askeri mahkemelerin ve özel güvenlik mahkemelerinin sivil mahkemelerle ayn›
ba€›ms›zl›k ve tarafs›zl›k gereklerine sayg› göstermeleri gerekti€i hususunun alt›
çizilmifltir 356 .
Bu ba€lamda dikkat edilmelidir ki III. Cenevre Sözleflmesi hükmü uyar›nca,
savafl esirleri askeri bir mahkeme taraf›ndan yarg›lanmal›d›r, me€erki bu kiflileri elinde
tutan gücün mevzuat›, sivil mahkemelerin, ülkelerinden bir askeri ayn› nitelikte
suçlardan dolay› yarg›lamas›na sarahaten izin versin. Bununla beraber, söz konusu
hükme flu flart eklenmifltir: « Hiçbir halde bir harp esiri, umumiyetle kabul edilmifl
olan esas istiklal ve bîtarafl›k teminat›n› haiz bulunmayan herhangi bir mahkemeye
verilemeyecektir» 357 .
Dahas›, IV. Cenevre Sözleflmesi uyar›nca iflgalci güç, “›sdar edece€i cezai mevzuat›n
ihlâli takdirinde maznunlar› gayri siyasi ve nizami flekilde teessüs etmifl kendi
askeri mahkemelerine tevdi edebilir. Ancak, bu askeri mahkemelerin iflgal alt›ndaki
topraklarda bulunmalar› flartt›r. ‹stinaf mahkemeleri de tercihan iflgal alt›ndaki memlekette
bulunacakt›r» 358 . Bununla beraber, bölgesel insan haklar› denetim organlar›,
sivillerin askeri mahkemeler taraf›ndan yarg›lanmas›n›n, ba€›ms›z ve tarafs›z bir
mahkeme taraf›ndan yarg›lanma hakk›n›n ihlali oldu€una hükmetmifllerdir 359 .
Masumiyet karinesi
Masumiyet karinesi Ek I. ve II.Protokoller’de öngörülmüfltür 360 . Bu karine,
Uluslararas› Ceza Mahkemesi ve Eski Yugoslavya ve Ruanda ‹çin Uluslararas› Ceza
356 Bkz. Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n Haklar› Komisyonu, Constitutional Rights Project Nijerya’ya karfl›
(ibid., par. 3093) ve Civil Liberties Organisation ve di€erleri Nijerya’ya karfl› (ibid., par. 3096);
Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, Findlay Birleflik Krall›k’a karfl› (ibid., par. 3100), Ç›raklar
Türkiye’ye karfl› (ibid., par. 3101) ve fiahiner Türkiye’ye karfl› (ibid., par. 3103)davalar›;
Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu 11.084 say›l› vaka(Peru) (ibid., par. 3105).
357 III. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 84 (ibid., par. 3039).
358 IV. Cenevre Sözleflmesi (1949), madde 66 (ibid., par. 3040).
359 Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n Haklar› Komisyonu, Media Rights Agenda Nijerya’ya karfl› (bir sivilin
«halen askeri yönetmeli€e tabi muvazzaf subaylar riyasetinde özel bir askeri mahkeme taraf›ndan
yarg›lanmas›, daha fazla bir hususa bak›lmas› gerekmeksizin, adil yarg›lanman›n temel ilkelerine
halel getirir.») (ibid., par. 3003) ve Civil Liberties Organisation and Others Nijerya’ya karfl› («askeri
mahkeme ba€›ms›zl›k testinde baflar›s›z olmufltur.») (ibid., par. 3096); Avrupa ‹nsan Haklar›
Mahkemesi K›br›s Türkiye’ye karfl› davas› (“yürütme gücüyle, Kuzey K›br›s Türk Cumhuriyeti’nin
askeri yarg› mercilerinde görev yapan askerler aras›ndaki yak›n yap›sal ba€lar sebebiyle») (ibid., par.
3102); Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu, Doctrine concerning judicial guarantees and the
right to personal liberty and security (Yarg›sal Güvencelere ve Kiflisel Özgürlük ve Güvenlik
Hakk›na ‹liflkin Doktrin)(ibid., par. 3019).
360 Ek I.Protokol (1977), madde 75, par. 4, bent d) (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 3115);
Ek I.Protokol (1977), madde 6, par. 2, bent d) (konsensüsle benimsenmifltir) (ibid., par. 3116).