Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 114 - Ölülerin kalıntılarının iadesi
Uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar
465
Uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar ba€lam›nda, vefat eden kiflilerin
kal›nt›lar›n›n ailelerine nakledilmesi için tedbirler al›nmas›n› gerektiren hiçbir
antlaflma hükmü yoktur. Bununla beraber, bu meseleyi ele alan az say›da anlaflma
tespit edilmifltir 55 . Sri Lanka’daki Eelam Tamil Kurtulufl Kaplanlar›’na mensup
1000’den fazla ölmüfl asker ve muharibin kal›nt›lar›n›n 1998’de K›z›lhaç
Uluslararas› Örgütü’nün (ICRC) himayesi alt›nda de€ifl tokuflu gibi baflka uygulama
örnekleri de mevcuttur 56 .
Ayr›ca, 1985, y›l›nda Cundinamarca’daki Kolombiya idare mahkemesi, ailelerin
akrabalar›n›n cesetlerini talep etmek ve onlar› istedikleri yere nakletmek ve defnetmek
yönündeki meflru haklar›n›n inkâr edilemeyece€ine hükmetmifltir 57 . Bu haklar›n,
baflka ülkelerin mevzuat›nda ya da içtihad›nda da tan›nm›fl olmas› muhtemeldir.
Uluslararas› olmayan bir silahl› çat›flmaya giriflmifl bir hükümetin, insan
kal›nt›lar›n› vatanlar›na geri gönderece€ine dair bir beyan› da mevcuttur 58 . Ancak,
aile mensuplar›n›n, hükümet kuvvetleri taraf›ndan öldürülen kiflilerin kal›nt›lar›n›
toplamalar›na ordunun izin vermedi€i bir vaka da mevcuttur 59 .
Bu uygulama, meselenin uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalarda da ayn› ölçüde
kayg› uyand›rd›€›n› göstermektedir; Bununla beraber, bu hususun bir hukuki
yüküm hissinden kaynaklan›p kaynaklanmad›€› sorusu cevaba kavuflmam›flt›r.
Uluslararas› düzlemde benimsenen ve hiçbir olumsuz oyla karfl›laflmaks›z›n çok
genifl bir destek toplayan üç karar, silahl› çat›flmalar›n taraflar›n›, vefat eden kiflilerin
kal›nt›lar›n›n geri gönderilmesini kolaylaflt›rmaya davet etmifltir. 1973 y›l›nda, XXII.
Uluslararas› K›z›lhaç Konferans›, silahl› çat›flmalar›n taraflar›n› « muhasamat
s›ras›nda ve sonras›nda (…) cesetlerin topraktan ç›kar›lmas› ve vatanlar›na gönderilmesini
kolaylaflt›rmaya » davet etti€i bir karar› konsensüsle benimsemifltir 60 . 1974
y›l›nda benimsedi€i bir karar›nda Birleflmifl Milletler Genel Kurulu, niteli€i ne olursa
olsun silahl› çat›flmalar›n taraflar›ndan, « ailelerin talep etmesi halinde cesetlerin
topraktan ç›kar›lmas›n› ve iade edilmesini kolaylaflt›rmak (….) için imkânlar› dâhilindeki
bütün tedbirleri (…) almalar›n› » talep etmifltir 61 . Daha yak›n zamanda, 1999
y›l›nda XXVII. Uluslararas› K›z›lhaç ve K›z›lay Konferans›’n›n benimsedi€i 2000-
2003 Y›llar› ‹çin Eylem Plan›, silahl› bir çat›flman›n bütün taraflar›ndan «ölüleri
55 Kay›p Kiflilerin ve Ölü Kal›nt›lar›n›n ‹zini Sürmekle Görevli Müflterek Komisyon ‹çin Operasyon
Plan› (1991), Teklif 2.1 (ibid., par. 252); Filipinler’de Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun Ve ‹nsan
Haklar›n›n Sayg› Görmesine ‹liflkin Kapsaml› Anlaflma (1998), Bölüm IV, madde 3(4) (ibid., par.
253).
56 Bkz. K›z›lhaç Uluslararas› Komitesi CICR, 1998 Faaliyet Raporu (ibid., par. 287).
57 Kolombiya, Cundinamarca ‹dare Mahkemesi, dava n° 4010 (ibid., par. 269).
58 Bkz. beyan (ibid., par. 277).
59 Bkz. Amerikalararas› ‹nsan Haklar› Komisyonu, Vaka 10.124 (Surinam) (ibid., par. 284).
60 XXII. Uluslararas› K›z›lhaç Konferans›, Karar V (ibid., par. 282).
61 Birleflmifl Milletler Genel Kurulu, karar 3220 (XXIX) (95 lehte, 0 aleyhte ve 32 çekimser oyla kabul
edilmifltir) (ibid., par. 279).