Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

144
ALT BÖLÜM 12 - KÜLTÜREL MALLAR
mül hukukunu yans›tt›€› kabul edilmektedir. 22 Bu kural›n uluslararas› olmayan silahl›
çat›flmalarda uluslararas› teamül hukuku olarak uygulanmas› Tadic olay›nda Eski
Yugoslavya Uluslararas› Ceza Mahkemesince kabul edilmifltir. 23 Ayr›ca, bu kural uluslararas›
olmayan silahl› çat›flmalarda da uygulanan baflka belgelerde yer alm›flt›r. 24
Bask›n askeri gereklilik durumu d›fl›nda, halklar›n kültürel malvarl›€› için büyük
öneme sahip mallar›, zarara ya da y›pranmaya maruz b›rakabilecek amaçlarla kullanma
yasa€›, baz›lar› Lahey Sözleflmesine taraf olmayan Devletlerinki olmak üzere, 25
önemli say›da sahra talimnamelerinde yer almaktad›r. 26 Ayr›ca, pek çok askeri el
kitab› korunan bir yap›n›n uygunsuz kullan›m›n›n bir savafl suçu oldu€unu belirtmektedir.
27 Devletlerin uygulamalar›nda da kültürel mallar›n askeri operasyonlar›
korumak için kullan›lma yasa€›ndan özel olarak bahsedilmektedir. 28
Kaç›n›lmaz askeri gereklilik durumunda sapma
Lahey kültürel mallar›n korunmas› Sözleflmesinin 2. Protokolü kültürel mallar›n
kullan›lmas›na iliflkin olarak bask›n askeri gereklilik kavram›n›n anlam›na kesinlik
kazand›rm›flt›r. Buna göre, kültürel mallar›, bunlar› zarara ya da y›pranmaya maruz
b›rakabilecek flekilde kullanmaya iliflkin bask›n askeri gereklili€e dayal› bir sapma
sadece «böyle bir kullan›m ile eflit bir askeri avantaj elde etmek için uygulamada
mümkün olan baflka bir yöntem aras›nda bir seçimin mümkün olmad›€› durumda
ve bu süre içerisinde» söz konusu edilebilir. 29 2. Protokol, ayr›ca bu bask›n askeri
gereklili€inin varl›€›n›n hiyerarflik bir kademeyle belirlenmesini zorunlu
k›lmaktad›r. 30 2. Protokolün görüflülmesi s›ras›nda, bu yorum hiç bir tart›flmaya yol
açmam›flt›r.
22 Bkz. örn., UNESCO, Genel Konferans, karar 3.5 (ibid., par. 347) ve Birleflik Devletler, Annotated
Supplement to the Naval Handbook (Deniz el kitab›n›n aç›klamal› eki)(ibid., par. 329).
23 ICTY, Savc› Duško Tadic alias «Dule»’ye karfl› davas›, savunman›n yetkisizlik ilk itiraz›n›n temyizine
iliflkin karar (ibid., par. 351).
24 Bkz. örn., BM Genel Sekreteri Sirküleri (1999), m. 6.6 (ibid., par. 300).
25 Bkz. örn., Güney Afrika’n›n (ibid., par. 318), Birleflik Devletlerin (ibid., par. 324-329) ve Kenya’n›n
(ibid., par. 311) sahra talimnameleri.
26 Bkz. örn., flu Devletlerin sahra talimnameleri: Güney Afrika (ibid., par. 318), Almanya (ibid., par.
306-307), Arjantin (ibid., par. 301), Avustralya (ibid., par. 302), Kanada (ibid., par. 303-304),
H›rvatistan (ibid., par. 305), ‹spanya (ibid., par. 319), Birleflik Devletler (ibid., par. 324-329), ‹srail
(ibid., par. 308), ‹talya (ibid., par. 309-310), Kenya (ibid., par. 311), Nijerya (ibid., par. 316), Yeni
Zelanda (ibid., par. 314), Hollanda (ibid., par. 312-313), Rusya (ibid., par. 317), ‹sveç (ibid., par.
320) ve ‹sviçre (ibid., par. 321-322).
27 Bkz. örn., flu Devletlerin sahra talimnameleri: Kanada (ibid., par. 303), Birleflik Devletler (ibid., par.
324-325 ve 327), Nijerya (ibid., par. 315), Yeni Zelanda (ibid., par. 314) ve Birleflik Krall›k (ibid.,
par. 323).
28 Bkz. örn., ‹srail’in sahra talimnamesi (ibid., par. 308); Birleflik Devletlerin beyanlar› (ibid., par. 345-
346); AG‹T, Europe Spillover Monitoring Mission to Skopje, Bas›n Bülteni (ibid., par. 349).
29 Kültürel Mallar›n Korunmas›na ‹liflkin Lahey Sözleflmesinin 2. Protokolü (1999), m. 6, bent 1 b)
(ibid., par. 291).
30 Kültürel Mallar›n Korunmas›na ‹liflkin Lahey Sözleflmesinin 2. Protokolü (1999), m. 6, bent 1 c)
(ibid., par. 21).