Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

342
ALT BÖLÜM 32 - TEMEL GÜVENCELER
alt›ndaki Kuveyt’teki insan haklar›n›n durumu konusunda benimsenen kararlarda
Birleflmifl Milletler Genel Kurulu ve Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komisyonu,
özel raportörün sundu€u rapor konusunda takdirlerini ifade etmifllerdir. 31
‹nsan haklar› hukukunun ülkesel uygulanma alan›
‹nsan Haklar› antlaflmalar›n›n ço€u, taraf Devletlerin yetkilerini icra ettikleri her
yerde uygulanmalar› gerekti€ini aç›kça bildirirler. Bununla beraber belirtmek gerekir
ki söz konusu antlaflmalar taraf›ndan oluflturulan organlar gibi, pek çok halde
Devletlerin uygulamalar› da bu hükümleri, Devlet organlar›n›n gerçek bir yetki
(kudret) kulland›klar› (etkin denetim icra ettikleri) bütün ülke parçalar›n› ifade eder
biçimde yorumlam›fllard›r.
Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi’nin 2. maddesine göre taraf
Devletler, “iflbu sözleflmede tan›nan haklara sayg› göstermeyi ve ülkeleri üzerinde
bulunan ve yetkilerine tabi olan bütün bireyler bak›m›ndan bunlar›n güvenceye
al›nmas›n› taahhüt ederler”. Devletlerin uygulamas›, bu hükmü çok genifl biçimde
yorumlam›flt›r. Özel olarak, Kuveyt’in Irak “ülkesi” say›lamamas›na ve kendisine bu
bak›mdan hiçbir resmi yetki tan›nmamas›na ra€men, Irak iflgali alt›ndaki Kuveyt’te
insan haklar›n›n durumunu incelemekle görevli Birleflmifl Milletler özel raportöründen
Irak’›n Kuveyt’teki insan haklar›na gösterdi€i sayg› ya da bunlar› ihlali hakk›nda
rapor sunmas› Devletlerce talep edilmifltir. Yukar›da iflaret edildi€i üzere özel raportör,
Sözleflme hükümlerinin Irak taraf›ndan Kuveyt’te uygulanmas›n› tahlil etmifl ve
raporu Devletler taraf›ndan olumlu karfl›lanm›flt›r. Avrupa ‹nsan Haklar›
Sözleflmesi’nin birinci maddesi ve ‹nsan Haklar›na ‹liflkin Amerikan Sözleflmesi’nin
birinci maddesi, bu antlaflmalar›n taraf Devletlerce yetkilerine tabi bulunan her
kifliye uygulanmalar› gerekti€ini belirtmektedirler. Bu iki anlaflma taraf›ndan ihdas
edilen organlar bu yetki kavram›n› ülke üzerinde “etkin denetim” anlam›na gelecek
flekilde yorumlam›fllard›r. K›br›s’›n kuzey kesimindeki duruma iliflkin 1995 tarihli
Loizidou Türkiye’ye karfl› karar›nda Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, askeri bir
operasyonu müteakiben ulusal ülkesinin d›fl›nda kalan bir bölgede fiilen etkili denetim
icra eden bir Devletin Sözleflme’ye sayg› göstermekle yükümlü oldu€una hükmetmifltir.
32 Bankovic ve di€erleri 17 NATO üyesi Devlete karfl› davas›nda Avrupa
‹nsan Haklar› Mahkemesi, bir Devletin “askeri bir iflgali müteakiben ya da yerel
Ocak 1992, par. 33; Ayr›ca Bkz. Çat›flma ve iflgal dönemlerinde insanc›l hukuk gibi insan haklar›
hukukunun da uygulanabilirli€inin temellerinin dökümünü sunan ve bunlar› tahlil eden, Walter
Kälin ve Larisa Gabriel’in bu rapora yazd›€› girifl yaz›s›. fiu eser içinde yeniden bas›lm›flt›r: Walter
KÄL‹N (ed.), Human Rights in Times of Occupation: The Case of Kuwait, Law Books in Europe,
Berne, 1994.
31 Birleflmifl Milletler Genel Kurulu, Karar. 46/135, 17 Aral›k 1991 (konsensüsle benimsenmifltir),
par. 2; Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komisyonu Karar 1991/67, 6 Mart 1991 (lehte 41oy,
aleyhte 1 oy ve 0 çekimser oyla benimsenmifltir), par. 1.
32 Avrupa ‹nsan Haklar› Mahkemesi, Loizidou Türkiye’ye karfl›, karar (Ön itirazlar), 23 Mart 1995,
par. 62.