Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

508
ALT BÖLÜM 37 - ÖZGÜRLÜKLERİNDEN MAHRUM BIRAKILAN KİŞİLER
yapm›flt›r. Örne€in, 27. Uluslararas› Konferans taraf›ndan 1999’da kabul edilen
2002-2003 y›llar› için Eylem Plan›, silahl› bir çat›flman›n tüm taraflar›na,
“savafl esirlerinin, adil yarg›lamaya tabi olma durumu haricinde, faal muhasamat›n
sona ermesinden sonra vakit geçirmeksizin serbest b›rak›lmas› ve ülkelerine
iadesini; rehin alma yasa€›na istisnas›z sayg› gösterilmesini; Cenevre Sözleflmeleriyle
yasaklanan bir uygulama olan esirlerin ve enterne edilen kiflilerin tutuklulu€unun
pazarl›k amac›yla uzat›lmamas›n›”
temin etme ça€r›s› yapm›flt›r. 160
Uluslararas› olmayan silahl› çat›flmalar
Bu kural›n uluslararas› olmayan çat›flmalar için teamül hukuku niteli€ini sa€layan
uygulamalar, örne€in Afganistan, Angola, Bosna Hersek, Çeçenistan, El Salvador,
Kamboçya, Liberya, Mozambik ve Ruanda’daki çat›flmalar ba€lam›nda yap›lan çok
say›da anlaflmadan oluflur. 161 Esquipulas II Anlaflmalar› “ilgili ülkenin düzensiz kuvvetlerinin”
elinde bulunan tüm kiflilerin, af kararlar›n›n ç›kart›lmas›yla eflzamanl› olarak
serbest b›rak›lmas›n› öngörür. 162
Uluslararas› olmayan bir silahl› çat›flmayla ba€lant›l› olarak gözalt›nda tutulanlar›n
eve dönüfllerindeki haks›z gecikme, baz› devletlerin mevzuat›na göre suçtur. 163
Örne€in Kolombiya, Nijerya ve Ruanda’daki uluslararas› olmayan çat›flmalarla
ba€lant›l› olarak gözalt›nda tutulan kiflilerin serbest b›rak›ld›€›na dair beyanlar da
vard›r. 164
Gözalt›ndakiler serbest b›rak›ld›€›nda bunu takdir eden, kalanlar›n da serbest
b›rak›lmas›n› talep eden ya da serbest b›rakmakta iflbirli€i yapmayan taraflar› k›nayan
resmi beyanlar ve di€er uygulamalar da bu kural› destekler. 165
Birleflmifl Milletler ve baflka uluslararas› örgütler çeflitli vesilelerle, örne€in
Afganistan, Angola, Bosna Hersek, Çeçenistan ve Tacikistan’daki uluslararas› olma-
160 27. Uluslararas› K›z›lhaç ve K›z›lay Konferans›, Karar I (konsensusla kabul edilmifltir) (ibid., §
756).
161 Afgan Bar›fl Anlaflmas›, madde 5 (ibid., § 635); Angola Hükümeti ve UNITA aras›nda Bar›fl
Anlaflmalar›, para. II.3 (ibid., § 627); Tutsaklar›n Serbest B›rak›lmas› ve Nakli Hakk›nda Bosna
Hersek’teki Çat›flman›n Taraflar› Aras›nda Anlaflma, madde 3(1) (ibid., § 631); Kamboçya
hakk›nda Paris Konferans› Nihai Senedi, madde 21–22 (ibid., § 626); N’Sele Ateflkes Anlaflmas›,
madde 4 (ibid., § 633); ‹nsan Haklar›na dair El Salvador Hükümeti-FMLN Anlaflmas›, para. 3
(ibid., § 624); Liberya hakk›nda Cotonou Anlaflmas›, madde 10 (ibid., § 634); Mozambik için
Genel Bar›fl Anlaflmas›, Protokol VI, K›s›m III (ibid., § 632); Çeçenistan’da Ateflkese dair Moskova
Anlaflmas›, madde 2 (ibid., § 637).
162 Esquipulas II Anlaflmalar› (ibid., § 617).
163 Örn. bkz., Almanya (ibid., § 679), Gürcistan (ibid., § 678) ve Tacikistan’›n (ibid., § 694) mevzuatlar›.
164 Bkz. Kolombiya’n›n uygulamas› (ibid., § 702) ve Nijerya (ibid., § 710) ve Ruanda’n›n (ibid., §
712) rapor edilen uygulamas›.
165 Örn. bkz., Bangladefl (ibid., § 700) ve Fransa’n›n (ibid., § 704) beyanlar›, Filipinler’in uygulamas›
(ibid., § 711) ve Amerika Birleflik Devletleri (ibid., § 713) ve Hindistan’›n (ibid., § 707) rapor edilen
uygulamalar›.