Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 149 - İhlalden doğan sorumluluk
593
yeti kapsad›€›n›” teyit etmifltir. 8 Hollanda Lahey Bölge Mahkemesinin önündeki
1949 tarihli J.T. davas›, ‹kinci Dünya Savafl› s›ras›nda Hollanda direnifl hareketi
taraf›ndan tutuklanan bir bireyin kaybolan ve daha sonra polis taraf›ndan al›nd›€›
ortaya ç›kan paras›n›n iadesini ilgilendirmekteydi. 9 Bu dava Devletlerin Devlet
organlar› taraf›ndan ifllenen uluslararas› insanc›l hukuk ihlallerinden ötürü sorumlu
oldu€una dair kural aç›s›ndan ek delil teflkil etmektedir. Resmi beyanlar ve bildirilen
uygulamalar bu sonucu daha da desteklemektedir. 10
1998 tarihli Furundžija davas›ndaki karar›nda ve de 1999 tarihli Tadić
davas›ndaki temyiz hakk›ndaki karar›nda Eski Yugoslavya hakk›ndaki Uluslararas›
Ceza Mahkemesi Devletin silahl› kuvvetlerinin davran›fl›ndan ötürü Devletin sorumlu
oldu€una hükmetmifltir. 11
‹hmaller
Savafl suçlar›n› önleme ve cezaland›rma sorumlulu€u olan komutanlar ve di€er
üstler örne€inde oldu€u üzere (Bknz. Kural 153), bir Devlet, kendi organlar› harekete
geçme görevi alt›ndayken oluflacak ihmallerinden ötürü de sorumludurlar. Bu
ilke, uluslararas› haks›z fiillerin “bir fiilden veya ihmalden” kaynaklanabilece€ini
belirten Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler Madde 2 ile aksettirilmifltir.
12 Hakem Max Huber, 1925 tarihli Fas’taki ‹spanyol Bölgesindeki ‹ngiliz
Alacaklar› davas›nda silahl› gruplar›n hukuka ayk›r› hareketlerini engellemeyerek
veya onlar› cezaland›rmayarak gerekli özeni göstermede baflar›s›z olan bir Devletin,
bu baflar›s›zl›k sebebiyle sorumlu tutulabilece€ini beyan etmifltir. 13 Essen’deki BK
Askeri Mahkemesi önünde görülen Essen Linç davas›nda bir Alman askeri refakat
birli€inin mensuplar›, kalabal›k taraf›ndan sald›r› alt›nda bulunan müttefik savafl esirlerini
korumakta baflar›s›z olduklar› gerekçesiyle hüküm giymifllerdir. 14 Velásquez
Rodríguez davas›nda Amerikalar aras› ‹nsan Haklar› Mahkemesi silahl› gruplar›n
bireysel haklar› ihlal eden fiillerini Devletin ciddi flekilde araflt›rmamas› halinde bu
Devletin bu hareketlerden ötürü sorumlu olaca€›n› beyan etmifltir. 15 Ayn› husus
8 Almanya, Federal Yüksek Mahkemesi, Distomo davas› (ibid., § 25).
9 Hollanda, Lahey Bölge Mahkemesi, J. T. davas› (ibid., § 28).
10 Bkz., örn., Arjantin (ibid., § 29), Avusturya (ibid., § 30), Çin (ibid., § 31), Endonezya (ibid., §
32), ‹ran (ibid., § 33), ‹srail (ibid., § 34), Meksika (ibid., § 36), Norveç (ibid., § 37), Pakistan
(ibid., § 38), Peru (ibid., § 39), Solomon Adalar›(ibid., § 40), Türkiye (ibid., § 42), Birleflik Krall›k
(ibid., § 43), Amerika Birleflik Devletleri (ibid., § 44) ve Yugoslavya’n›n (ibid., § 46) beyanlar› ve
‹srail (ibid., § 35) ve ‹spanya’n›n (ibid., § 41) bildirilen uygulamalar›.
11 ICTY, Furundžija davas›, Karar (ibid., § 62) ve Tadić davas›, Temyiz hakk›ndaki Karar (ibid., § 63).
12 Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler, Madde 2 (ibid., § 8).
13 Hakemlik Mahkemesi, Fas’taki ‹spanyol Bölgesindeki ‹ngiliz Alacaklar› davas› (Affaire des biens britanniques
au Maroc espagnol), Hakemlik Karar›, 1 May›s 1925, yeniden bask› Reports of
International Arbitral Awards, C.II, United Nations, New York, 1949, K›s›m III(II), ss. 642–646,
§§ 3–6.
14 Birleflik Krall›k, Essen’deki Askeri Mahkeme, Essen Linç davas›, Karar, 21–22 Aral›k 1945, WCR,
C.I, 1946, p. 88.
15 Amerikalararas›‹nsan Haklar› Mahkemesi, Velásquez Rodríguez davas› (Nakleden: C.II, Böl. 42, § 69).