Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 89 - Cana kast
351
Bu kural›n ihbar edilen ihlalleri Devletler ve uluslararas› örgütler taraf›ndan,
örne€in Afganistan, Burundi ve Eski-Yugoslavya’daki çat›flmalarla ilgili olarak
Birleflmifl Milletler Güvenlik Konseyi, Birleflmifl Milletler Genel Kurulu ve Birleflmifl
Milletler ‹nsan Haklar› Komisyonu taraf›ndan düzenli biçimde mahkûm edilmifllerdir69
. Bu tür ihlal iddialar›, ‹ran ile Irak aras›ndaki savaflta oldu€u gibi, ilgili
Devletlerce ret ve inkâr de edilmifllerdir70 .
Uluslararas› K›z›lhaç Komitesi (ICRC) sivillerin ve muharebe d›fl› kalm›fl kiflilerin
öldürülmesini pek çok defa mahkûm ederek bu davran›fl biçiminin uluslararas›
insanc›l hukuk taraf›ndan yasakland›€›n› teyit etmifltir71 .
Sivillerin ve muharebe d›fl› kalm›fl kiflilerin öldürülmesi, farkl› terimlerle ifade
edilmekle beraber uluslararas› insan haklar› hukukunda da yasaklanm›flt›r. ‹nsan haklar›
antlaflmalar›, hiç kimsenin «keyfi olarak yaflamdan mahrum b›rak›lamayaca€›n›»
hükme ba€lamaktad›rlar72 . Bu antlaflmalar, söz konusu yasak bak›m›ndan hiçbir
ayr›k hale izin vermemektedirler, dolay›s›yla yasak her zaman uygulan›r 73 Belli bafll›
insan haklar› antlaflmalar›na o dönemde taraf olmayan birkaç Devlet, Nükleer
Silahlar vakalar›nda (Uluslararas› Sa€l›k Örgütü) Uluslararas› Adalet Divan›’na sunduklar›
layihalar›nda, yaflam hakk›n›n temel bir niteli€e sahip oldu€u ve hiçbir ayr›k
hale konu olamayaca€› hususlar›n›n alt›n› çizmifllerdir74 .
69 Örn. Bkz. Birleflmifl Milletler Güvenlik Konseyi, karar 827 (ibid., par. 896), Karar 1019 (ibid., par.
897) ve karar 1072 (ibid., par. 898); Birleflmifl Milletler Genel Kurulu, Karar 50/193 (ibid., par.
902); Birleflmifl Milletler ‹nsan Haklar› Komisyonu Karar 1989/67, 1990/53, 1991/78 ve
1992/68 (ibid., par. 904).
70 Bkz. Irak ve ‹ran’›n rapor edilen uygulamalar› (ibid., par. 916).
71 Örn. Bkz. Uluslararas› K›z›lhaç Komitesi, Faaliyet Raporu, 1982 (ibid., par. 958), Iran ile Irak
aras›ndaki çat›flma: Uluslararas› K›z›lhaç Komitesi’nin Ça€r›s›, (ibid., par. 959), Uluslararas› ‹nsanc›l
Hukukun Uygulanabilirli€i Hakk›nda Muht›ra, (ibid., par. 961), Bas›n bildirisi, n° 1682 (ibid., par.
962), Bas›n bildirisi, n° 94/16 (ibid., par. 964), Angola’da Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun Sayg›
Görmesi Hakk›nda Muht›ra (ibid., par. 965), Türkuaz Operasyonu’na Kat›lan Kuvvetlerin
Uluslararas› ‹nsanc›l Hukuka Sayg› Göstermesi Hakk›nda Muht›ra, (ibid., par. 966) ve Bas›n bildirisi
n° 01/47 (ibid., par. 969).
72 Bkz. Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi (1966), madde 6, par. 1 (ibid., par. 666);
‹nsan Haklar›na ‹liflkin Amerikan Sözleflmesi (1969), madde 4 (ibid., par. 667); Afrika ‹nsan›n ve
Halklar›n Haklar› fiart›, (1981), madde 4 (ibid., par. 671). Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi (1950),
2. maddesinde (ibid., par. 664), «keyfi» kelimesini kullanmamakta ve fakat genel olarak bir yaflam
hakk›n› tan›mlamakta ve yaflam hakk›ndan mahrum b›rakman›n hukuka uygun olabilece€i hallerin
tüketici bir listesini vermektedir.
73 Bkz. Uluslararas› Medeni ve Siyasi Haklar Sözleflmesi (1966), madde 4, par. 2 (ibid., par. 666);
‹nsan Haklar›na ‹liflkin Amerikan Sözleflmesi (1969), madde 27, par. 2 (ibid., par. 667); Avrupa
‹nsan Haklar› Sözleflmesi (1950), madde 15, par. 2 (ibid., par. 664). Afrika ‹nsan›n ve Halklar›n
Haklar› fiart›, (1981) ola€anüstü hallerde hükümlerine hiçbir ayr›k hal getirilmesine izin vermemekte
ve Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleflmesi’nin 15. maddesi, silahl› bir çat›flmaya tekabül eden bir
durumda gerçekleflen «meflru savafl eylemleri» d›fl›nda yaflam hakk›n›n hiçbir ayr›k hale konu olamayaca€›n›
öngörmektedir.
74 Bkz. Nükleer Silahlar Vakalar›nda (Uluslararas› Sa€l›k Örgütü) Endonezya (nakleden: Cilt II,
Bölüm 32, par. 870), Malezya (ibid., par. 872), Meksika (ibid., par. 873), Nauru (ibid., par. 874)
ve Katar (ibid., par. 879) taraf›ndan sunulan layihalar.