Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

290
ALT BÖLÜM 24 - KİMYASAL SİLAHLAR
Önemli bir miktarda askeri talimatname de kimyasal silahlar›n kullan›lmas›
yasa€›n› beyan etmektedir5 . Bu yasak birçok devletin mevzuat›nda da bulunmaktad›r.
6 Tüm dünya devletlerinin önemli bir miktar beyanlar›yla beraber baflka flekillerdeki
uygulamalar› göstermektedir ki kimyasal silahlar›n kullan›lmas› yasa€› teamül
hukuku kural›d›r. 7 1930’lu y›llardan beri bu silahlar›n kullan›ld›€›na yönelik iddialar›n
ço€u ya mesnetsiz bulunmufl ya da çürütülmüfltür; bu silahlar›n kullan›ld›€›n›n
do€ruland›€› az say›daki olay ise di€er devletler taraf›ndan k›nanm›flt›r. 8 Ayn›
zamanda kimyasal silah kullan›m›n›n uluslararas› teamül hukukunca yasakland›€›
sonucuna ulafl›lmas›na izin veren ulusal içtihat da mevcuttur. 9
Bugün, kimyasal silahlar› kullanan bir di€er devlete karfl› kimyasal silah kullanarak
cevap vermenin hukuka ayk›r› olabilece€ini gösteren giderek artan say›da iflaret
mevcuttur. Gazlara iliflkin Cenevre Protokolü’ne, e€er bir karfl› taraf (baz› hallerde
bu taraf›n bir müttefiki) iflbu Protokol’e uymazsa, bu Protokolü onaylayan devletin
bununla ba€l› olmayaca€›na yönelik 21 adet çekince mevcuttur. 10 Bununla beraber
5 Bkz., örn. afla€›daki devletlerin sahra talimnameleri: Güney Afrika (ibid., par. 49), Almanya (ibid.,
par. 38-40), Avustralya (ibid., par. 26-27), Belçika (ibid., par. 28), Bosna Hersek (ibid., par. 29),
Kamerun (ibid., par. 30), Kanada (ibid., par. 31-32), Kolombiya (ibid., par. 33), Ekvator(ibid., par.
34), ‹spanya (ibid., par. 50), Birleflik Devletler (ibid., par. 55-59), Fransa (ibid., par. 35- 37), ‹srail
(ibid., par. 41), ‹talya (ibid., par. 42), Kenya (ibid., par. 43), Nijerya (ibid., par. 47), Yeni Zelanda
(ibid., par. 46), Hollanda (ibid., par. 44-45), Birleflik Krall›k (ibid., par. 53-54), Rusya (ibid., par.
48), ‹sviçre (ibid., par. 51-52) ve Yugoslavya (ibid., par. 60).
6 Bkz., örn. mevzuat (ibid., par. 61- 117).
7 Bkz., örn. afla€›daki devletlerin sahra talimnameleri: Birleflik Devletler (ibid., par. 59) (ilk olarak kullanma
yasa€›), ‹srail (ibid., par. 41), Yeni Zelanda (ibid., par. 46) ve Hollanda (ibid., par. 44);
afla€›daki devletlerin beyanatlar›: Suudi Arabistan (ibid., par. 353), Belarus (ibid., par. 144), Belçika
(ibid., par. 150), Bulgaristan (ibid., par. 160), Birleflik Devletler (ibid., par. 420) (ilk olarak kullanma
yasa€›), Macaristan (ibid., par. 243), ‹talya (ibid., par. 266), Demokratik Kamputçya(ibid., par.
279), Lesotho (ibid., par. 295), Yeni Zelanda (ibid., par. 324), Hollanda (ibid., par. 320), Polonya
(ibid., par. 343), Romanya (ibid., par. 347), Birleflik Krall›k (ibid., par. 414), ‹sveç (ibid., par. 371),
‹sviçre (ibid., par. 375), Tanzanya (ibid., par. 379), Çekoslovakya (ibid., par. 196), Ukrayna (ibid.,
par. 389), SSCB (ibid., par. 395), ve afla€›daki devletlerin rapor edilen uygulamas›: Güney Afrika
(ibid., par. 361), ‹ran (ibid., par. 255), Kore Cumhuriyeti (ibid., par. 288) ve Zimbabve (ibid., par.
443).
8 Bkz. örn. afla€›daki devletlerin beyanatlar›: Almanya (ibid., par. 230 ve 233), Belçika (ibid., par.
151-152), Kamboçya (eski ad›yla Kamputçya) (ibid., par. 278-279), Kanada (ibid., par. 173), Çin
(ibid., par. 177), Danimarka (ibid., par. 203), M›s›r (ibid., par. 208), Birleflik Devletler (ibid., par.
397, 416, 418, 424 ve 430), Fransa (ibid., par. 222), Macaristan (ibid., par. 243), ‹ran (ibid., par.
250), ‹srail (ibid., par. 260), Lüksemburg (ibid., par. 301), Mo€olistan (ibid., par. 313), Norveç
(ibid., par. 328), Hollanda (ibid., par. 319), Peru (ibid., par. 338), Portekiz (ibid., par. 344),
Birleflik Krall›k (ibid., par. 406-407 et 409 -412), Rusya (ibid., par. 350), ‹sveç (ibid., par. 371-
372), Suriye (ibid., par. 378), Türkiye (ibid., par. 388), SSCB (ibid., par. 397), ve Vietnam (ibid.,
par. 434) ve afla€›daki devletlerin uygulamalar›: Çin (ibid., par. 269), Hindistan (ibid., par. 332),
‹ran (ibid., par. 255), ‹talya (ibid., par. 264), Japonya (ibid., par. 269), Pakistan (ibid., par. 333),
Sudan (ibid., par. 366)ve Yugoslavya (ibid., par. 439-440).
9 Bkz. örn. Kolombiya, Anayasa Mahkemesi, Karar n° C-225/95 (ibid., par. 119); Japonya, Tokyo
Bölge Mahkemesi, Shimoda davas› (ibid., par. 120).
10 Cezayir, Angola, Bahreyn, Bangladefl, Çin, Birleflik Devletler, Fiji, Salomon adalar›, Hindistan, Irak,
‹srail, Ürdün, Kuveyt, Libya, Nijerya, Pakistan, Papua Yeni Gine, Portekiz, Kore Demokratik Halk
Cumhuriyeti, Vietnam ve Yougoslavya.