Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 150 - Onarım
603
di€er bütün antlaflmaya taraflar aç›s›ndan mevcut olabilir, ancak ilgili bireyler nihai
lehtar ve bu anlamda ilgili haklar›n sahibi olarak görülmelidir. 67
H›rvatistan, o zaman ki ismiyle ‹nsan Haklar› ve Uluslararas› ‹nsanc›l Hukukun
‹hlallerinin Ma€durlar›na Onar›m Hakk› hakk›ndaki ‹lkeler Temel ve Rehber ‹lkeler
Tasla€›’n›n 1997 flekline iliflkin görüfl ve yorumunda ve Amerika Birleflik
Devletleri de 2001 tarihinde sözde “konfor Kad›nlar›”na68 karfl› Japonya taraf›ndan
ifllenen ihlallere iliflkin bir Temsilciler Meclisi Ortak Karar›nda, ma€durlar›n
do€rudan onar›m alma haklar›na at›fta bulunmufltur. 69 BM Genel Kurulu Eski
Yugoslavya’ya iliflkin iki karar›nda, “‘etnik temizli€in’ ma€durlar›n›n kay›plar› sebebiyle
adil onar›m alma haklar›n›” tan›m›fl ve bütün taraflar› “bu amaç u€runa
anlaflmalar›n› yerine getirmeye” davet etmifltir. 70
Bireylere do€rudan onar›m, baflta Devletleraras› anlaflmalar ile oluflturulan mekanizmalar,
ulusal yasalar gibi tek tarafl› Devlet ifllemleri veya ulusal mahkemeler
önünde bireyler taraf›ndan aranan onar›mlar olmak üzere, de€iflik usuller vas›tas›yla
yerine getirilmifltir.
(i) Devletleraras› veya baflka anlaflmalar temelinde sa€lan›lan onar›m. Almanya
‹kinci Dünya Savafl› ertesinde akdedilen baz› anlaflmalar alt›nda çal›nm›fl mücevherler,
de€erli ev eflyalar› ve ev idaresine iliflkin di€er eflyalar ve kültürel malvarl›€› gibi
mallar› ma€durlara iade etmekle yükümlü k›l›nm›flt›r. 71
Bosna Hersek’te Yerinden Edilmifl Kifliler ve Mültecilerin Gayri Menkul
Taleplerine iliflkin Komisyonu kuran ve Komisyon’a gayrimenkullerin iadesine iliflkin
taleplere72 ek olarak, inter alia, 1991’den itibaren muhasamat sebebiyetiyle yoksun
k›l›nan ve kendilerine iade edilemeyen mülkiyet için tazminata karar verme yetkisini
de veren73 , Dayton Anlaflmas›’na ek Mülteciler ve Yerinden Edilmifl Kifliler
hakk›ndaki Anlaflma, Devletleraras› bir anlaflma yoluyla bireylere iadede bulunmaya
iliflkin daha yak›n tarihli bir örne€i teflkil etmektedir.
Kanada Hükümeti ve Japonyal› Kanadal›lar Ulusal Derne€i aras›nda 1988’de
67 UHK, Devlet Sorumlulu€u hakk›ndaki Taslak Maddeler Madde 33 hakk›ndaki Yorum (Nakleden:
C.II. Böl. 42, § 350).
68 Çevirmenin notu: Konfor kad›nlar› ifadesi, özellikle II. Dünya Savafl› s›ras›nda Japonya taraf›ndan
baflta askeri kuvvetlere hizmet etmek üzere kurulu genel evlerde zorunlu fuhufla tabi tutulan
kad›nlar› ifade etmek üzere kullan›lmaktad›r.
69 Bkz. H›rvatistan (ibid., § 90) ve Amerika Birleflik Devletleri’nin (ibid., § 93) uygulamalar›.
70 BM Genel Kurulu, Kar. 48/153 (ibid., § 94) ve Kar. 49/196 (ibid., § 95); Bkz. ayr›ca BM ‹nsan
Haklar› Komisyonu, Kar. 1998/70 (ibid., § 98).
71 Bkz. Savafl ve ‹flgal sebebiyle Bafl gösteren Meselelerin Çözümlenmesi hakk›ndaki Sözleflme, Bölüm
3, Madde 2 (ibid., § 304); Almanya ve Almanya’ya karfl› Yahudi Maddi Talepleri hakk›ndaki
Konferans aras›ndaki Lüksemburg Anlaflmas› Protokol No. 1 (ibid., § 315); Bkz. ayr›ca Almanya’n›n
mevzuatlar› (ibid., § 330).
72 Bkz. Dayton Andlaflmas›’na ek Mülteciler ve Yerinden Edilmifl Kifliler hakk›ndaki Anlaflma,
Maddeler VII ve XI (ibid., § 317).
73 Bkz. Dayton Andlaflmas›’na ek Mülteciler ve Yerinden Edilmifl Kifliler hakk›ndaki Anlaflma,
Maddeler I ve XII(2) (ibid., §§ 130–132).