Uluslararası İnsancıl Teamül (Örf ve Adet) Hukuku - ICRC

Kural 157 - Savaş suçlarında evrensel yetki
Devletlere savafl suçlar› için ulusal mahkemelerine evrensel yarg› yetkisi tan›yabilme
hakk›na at›f amaçlanm›flt›r. 198 Aç›kça ülkesel yetkiye at›fta bulunan Soyk›r›m
Sözleflmesi, soyk›r›mda evrensel yarg› yetkisinin uygulanmas›n› yasaklamayacak
flekilde yorumlanm›flt›r. 199 Her ne kadar Uluslararas› Ceza Mahkemesi’nin Statüsü
Devletlere sayd›€› savafl suçlar› üzerinde evrensel yarg› yetkisi tesis etme yükümlülü€ünü
getirmese de, çeflitli Devletler Statüde yer alan savafl suçu listesini kendi ulusal
yasalar›na aktarm›fl ve savafl suçu iflledi€inden flüphelenilen kiflileri kovuflturmak
için evrensel yarg› yetkisi temelinde mahkemelerine yetki tan›m›flt›r. 200
Kovuflturan devlete ba€
Evrensel yarg› yetkisi ilkesinin kovuflturan devlete herhangi bir özel ba€ gerektirip
gerektirmedi€i konusunda uygulama birörnek de€ildir. San›k ile kovuflturan
Devlet aras›nda birtak›m ba€lar›n var olmas›, özellikle san›€›n kovuflturan Devletin
ülkesinde mevcut bulunmas› veya onun eline düflmüfl olmas› gerekti€i birçok
Devletin sahra talimnameleri, yasalar› ve içtihatlar›nda yans›ma bulmaktad›r. 201 Yine
de, bu tür bir ba€›n varl›€›n› gerektirmeyen yasalar ve içtihat mevcuttur. 202 Cenevre
Sözleflmeleri de bu tür bir ba€› aramamaktad›r.
2000’de Demokratik Kongo Cumhuriyeti Uluslararas› Adalet Divan› önüne,
Belçikal› bir hâkim taraf›ndan Kongo D›fl ‹flleri Bakan› aleyhine uluslararas› yakalama
müzekkeresi düzenlenmesine karfl› bir dava getirmifltir. Demokratik Kongo
Cumhuriyeti 2001 tarihinde Mahkeme önündeki layihas›nda, Devletlerin savafl suçlar›
üzerinde ulusal mahkemelerine evrensel yarg› yetkisi tan›yabilme hakk›na itiraz
198 Kültürel Malvarl›€›n›n Korunmas›na iliflkin Lahey Sözleflmesi ‹kinci Protokol, Madde 16(2)(a).
Bkz. ayr›ca Jean-Marie Henckaerts, “New Rules for the Protection of Cultural Property in Armed
Conflict”, International Review of the Red Cross, No. 835, Eylül 1999, s. 593, s.617’de.
199 Soyk›r›m Sözleflmesi, Madde VI (Nakleden: C.II, Böl. 44, § 109); Almanya, Düsseldorf’daki Bölge
Yüksek Mahkemesi, Jorgić davas› (ibid., § 255); ‹srail, Kudüs Bölge Mahkemesi, Eichmann davas›
(ibid., § 258).
200 Bkz., örn., Belçika (ibid., § 172), Kanada (ibid., § 178), Almanya (ibid., § 198), Yeni Zelanda
(ibid., § 217) ve Birleflik Krall›k’›n (ibid., § 240) mevzuatlar›; Bkz. ayr›ca Trinidad ve Tobago’nun
(ibid., § 235) mevzuat tasla€›.
201 Bkz. Kanada (ibid., § 146), Ekvator (ibid., § 147), Hollanda (ibid., § 151), Yeni Zelanda (ibid., §
152) ve Amerika Birleflik Devletleri’nin (ibid., § 161) askeri manüelleri; Avustralya (ibid., § 165),
Bosna Hersek (ibid., § 173), Kanada (ibid., §§ 177–178), Kolombiya (ibid., § 180), Fransa (ibid.,
§§ 194–195), Almanya (ibid., § 196), Hindistan (ibid., § 201), ‹sviçre (ibid., §§ 232–233),
Birleflik Krall›k (ibid., §§ 239–240) ve Amerika Birleflik Devletleri’nin (iflkence) (ibid., § 242) mevzuatlar›;
Kanada, Yüksek Adalet Mahkemesi, Finta davas› (ibid., § 250); Fransa, Paris Asliye
Mahkemesi, Javor davas› (iflkence) (ibid., § 252); Almanya, Bavarya Yüksek Mahkemesi, Djajić
davas› (ibid., § 254); Almanya, Düsseldorf Bölge Yüksek Mahkemesi, Jorgić davas› (ibid., § 255);
Almanya, Bavarya Yüksek Mahkemesi, Kusljić davas› (ibid., § 257); Hollanda, Özel Yarg›tay,
Rohrig ve Di€erleri davas› (ibid., § 263).
202 Yarg›lamay› gerçeklefltiren Devletin ülkesinde bulunmayan bir savafl suçlusu san›€› aleyhinde (iade)
usullerini bafllatma ihtimaline iliflkin aç›k at›f için, Bkz. Kanada (ibid., § 176), Lüksemburg (ibid.,
§§ 207–209) ve Yeni Zelanda’n›n (ibid., § 217) mevzuatlar›; Almanya, Düsseldorf Yüksek Bölge
Mahkemesi, Sokolović davas› (ibid., § 256); Amerika Birleflik Devletleri, Temyiz Mahkemesi,
Demjanjuk davas› (ibid., § 273).
673