Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

34 ROZDZIAŁ 2.równości 49 . W konsekwencji za dwa fundamentalne założenia tak pojmowanejsprawiedliwości proceduralnej uznaje się priorytet wolności nad innymiwartościami oraz priorytet sprawiedliwości nad efektywnością i dobrobytem(standardem życiowym) 50 . Autorem konkurencyjnej wobec Rawlsa koncepcjisprawiedliwości postrzeganej w ujęciu proceduralnym jest Habermas.Zarzucił on Rawlsowi, że w jego teorii brak jest odniesienia do dyskursu,w związku z oparciem teorii na fikcyjnie przyjętej roli samotnej jednostki 51 .Podstawą teorii konsensualnej (teorii racjonalnego dyskursu) Habermasajest więc rekonstrukcja reguł rządzących procesem racjonalnej argumentacji,wobec których prawda i sprawiedliwość mają charakter pochodny 52 .Istotą jest zaś stworzenie równych warunków uczestnictwa w dyskursie, copozwala ostatecznie na osiągnięcie konsensu (a więc zgody) opartego na„sile lepszego argumentu”. Sprawiedliwe więc – zgodnie z tą teorią – jestwszystko to, co zgodne z regułami określającymi warunki racjonalnegoi efektywnego dyskursu 53 .Proceduralne podejście do sprawiedliwości prezentuje koncepcja sprawiedliwościformalnej. Sprowadza się ona do zapewnienia bezstronnego i konsekwentnegostosowania obowiązujących reguł 54 . Na gruncie polskim reprezentantemtakiego sposobu rozumienia sprawiedliwości jest Zygmunt Ziembiński.Analizuje on formę w jakiej rozstrzygane jest to, co sprawiedliwew rozumieniu sprawiedliwości materialnej 55 . Chodzi w szczególności o traktowaniekażdego zgodnie z formalnie przyjętymi regułami proceduralnymi.Istotne jest założenie, że decyzja ma być podejmowana w sposób zinstytucjonalizowany,tj. przez podmioty do tego powołane i działające w oparciuo określone prawidła proceduralne 56 . Podmioty te powinny posiadać kompetencjędo dokonywania społecznie miarodajnych orzeczeń, przy założeniuistnienia reguł określających sposób dokładnego ustalania treści danejformuły sprawiedliwości (materialnej) oraz reguł dotyczących sposobu ustalaniasytuacji faktycznych 57 . Takie rozumienie sprawiedliwości procedural-49 J. Stelmach, Współczesna filozofia interpretacji…, s. 139–140.50 Ibidem.51 M. Borucka-Arctowa, Koncepcja sprawiedliwości proceduralnej i jej rola w okresie przemiansystemu prawa – analiza teoretyczna i funkcjonalna [w:] Dynamika wartości w prawie,red. K. Pałecki, Kraków 1997, s. 31.52 J. Stelmach, Współczesna filozofia interpretacji…, s. 140–141.53 M. Borucka-Arctowa, Koncepcja sprawiedliwości proceduralnej…, s. 31.54 Ch. Perelman, O sprawiedliwości, tłum. W. Bieńkowska, PWN, Warszawa 1959, s. 123.55 Z. Ziembiński, O pojmowaniu sprawiedliwości, „Daimonion” Instytut Wydawniczy, Lublin1992, s. 172.56 Ibidem, s. 176.57 Ibidem.