Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

82 ROZDZIAŁ 2.2.2.4. Klauzula procedural due processDo sprawiedliwości proceduralnej odniesień można szukać także w systemieprawnym common law 340 , szczególnie w Stanach Zjednoczonych, gdziesprawiedliwość proceduralna bywa utożsamiana ze sprawiedliwością naturalną(ang. natural justice) 341 . Przyjęte tam rozwiązania, jakkolwiek nie mogąbyć automatycznie przenoszone do Europy kontynentalnej, w tym do Polski,to jednak mogą być one interesującym źródłem inspiracji dla sposobugwarantowania tych samych, uniwersalnych wartości proceduralnych, utożsamianychze sprawiedliwością proceduralną 342 .Na sprawiedliwość proceduralną można patrzeć z punktu widzenia obowiązującejna gruncie amerykańskim klauzuli procedural due process. Pojęcieto jest tłumaczone na język polski w różny sposób. Istotę rzeczy najlepiejoddaje określenie: „zachowanie reguł gwarantujących praworządność”343 lub „praworządne postępowanie” 344 . Klauzula procedural due processwynika bezpośrednio z piątej (w odniesieniu do władz federalnych) i czternastej(w odniesieniu do władz stanowych) poprawki do Konstytucji StanówZjednoczonych. Zgodnie z nimi nikt nie może być pozbawiony życia,wolności lub własności bez praworządnego postępowania (ang. without dueprocess of law). Klauzula procedural due process stanowi w efekcie przewodniązasadę amerykańskiego prawa administracyjnego 345 , co jest związanez dużą rolą odgrywaną w amerykańskim systemie prawa (również w obszarzepraw i wolności) przez agencje rządowe 346 . Klauzula ta zakłada, żekażde działanie urzędowe skierowane wobec jednostki musi spełniać minimumstandardów sprawiedliwości – odnosi się to w szczególności do nale-340 T.T. Koncewicz, Poszukując modelu sprawiedliwości proceduralnej…, s. 80–81.341 Z. Kmieciak, Ogólne zasady…, s. 153.342 Zobacz np. porównanie pomiędzy procedurą stosowania prawa ochrony konkurencjiw UE i USA w sferze gwarancji procesowych jednostek ze szczególnym uwzględnieniemmożliwości zidentyfikowania w postępowaniu przed Komisją reguł procedural due process– D.E. Shipley, Due Process Rights Before EU Agencies…, s. 3-51. Zob. też Z. Kmieciak,Klauzula „procedural due process” w amerykańskim prawie administracyjnym, PiP1999, z. 4, s. 59.343 K. Poklewski-Koziełł, Due process of law [w:] Instytucje i doktryny prawno-polityczne StanówZjednoczonych, Ossolineum, Wrocław 1974, s. 389.344 Z. Kmieciak, Ogólne zasady…, s. 55.345 Ibidem, s. 55.346 Por. w kontekście zasad w nich orzekających, w szczególności bezstronności i niezależnościosób wydających decyzje – Z. Kmieciak, Sędziowie prawa administracyjnego w postępowaniuadministracyjnym w USA, PiP 2009, z. 3, s. 85–94.