Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

Zasada sprawiedliwości proceduralnej 512.2. Ponadustawowe źródła sprawiedliwości proceduralnej2.2.1. Sprawiedliwość proceduralna jako ogólna zasada prawa wynikającaz zasady demokratycznego państwa prawnego2.2.1.1. Założenia ogólneSprawiedliwość proceduralna jest jedną z zasad demokratycznego państwaprawnego, która nie została wymieniona expressis verbis w art. 2 Konstytucji133 . Może zostać uznana jednak za zasadę pochodną zasady państwaprawnego 134 . Z treści demokratycznego państwa prawnego wynika bowiemobowiązek stworzenia mechanizmu skutecznej ochrony prawnej w ustawowookreślonej procedurze wobec wszelkich działań wszystkich organów władzypaństwowej 135 , zapewnienia sprawiedliwych i równych procedur 136 orazkonieczność rozszerzania gwarancji procesowych jednostki w sytuacji, gdynie stoi temu na przeszkodzie precyzyjny przepis ustawowy 137. Podejścietakie odpowiada ugruntowanemu poglądowi o możliwości wyodrębnianiapojęć formalnego państwa prawnego i materialnego państwa prawnego 138 .Zapewnienie respektowania sprawiedliwości proceduralnej służy realizacjicelu i istoty formalnego państwa prawnego, tj. stworzeniu organizacyjnychi proceduralnych przesłanek utrudniających nadużycie władzy wobec jednostki139 . Z drugiej zaś strony sprawiedliwość proceduralna utożsamiana133 Trybunał Konstytucyjny podkreślił w wyroku z 13 kwietnia 1999 r., K 36/98, OTK ZU1999, nr 3, poz. 40, że klauzulę demokratycznego państwa prawnego należy rozumiećjako zbiorcze wyrażenie szeregu reguł i zasad, które wprawdzie nie zostały expressis verbisujęte w pisanym tekście konstytucji, ale w sposób immanentny wynikają z aksjologiioraz z istoty demokratycznego państwa prawnego. Zauważył, że szereg treści składającychsię na istotę „demokratycznego państwa prawnego” nie zostało odrębnie wyrażonychw szczegółowych postanowieniach konstytucyjnych. Dlatego w ocenie TK treści temogą i powinny zostać wydobywane z art. 2 Konstytucji.134 Odnośnie przyjętego rozumienia i klasyfikacji zasad pochodnych w stosunku do zasadydemokratycznego państwa prawnego por. W. Sokolewicz, Komentarz do art. 2 Konstytucji[w:] Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, tom V, WydawnictwoSejmowe, Warszawa 2007, s. 13 i s. 17–21.135 Na takim stanowisku stoi K. Stern – por. M. Wyrzykowski, Zasada demokratycznegopaństwa prawnego – kilka uwag [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,Wydawnictwo Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006, s. 236.136 M. Zmierczak, Kształtowanie się koncepcji państwa prawnego (na przykładzie niemieckiejmyśli polityczno-prawnej) [w:] Demokratyczne państwo prawne (aksjologia, struktura, funkcje).Studia i szkice, red. H. Rot, Wrocław 1994, s. 41 i nast.137 Wyrok TK z 25 września 1991 r., W 1/91, OTK ZU 1991, poz. 19.138 Por. M. Wyrzykowski, Zasada demokratycznego państwa prawnego…, s. 237.139 Tak formalne państwo prawne rozumie M. Wyrzykowski, ibidem.