Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

Zasada sprawiedliwości proceduralnej 43prawa publicznego również nie jest zobligowany do podnoszenia jakichkolwiekargumentów na swoją obronę. Jedną z najważniejszych wartości procesowychwyróżnionych przez Summersa jest słuszność proceduralna. Wiąże sięona z zapewnieniem równego dostępu do procesu. Jej istotą jest moc obowiązującabez względu na to, czy końcowe rozstrzygnięcie jest korzystne dla jednejczy drugiej strony procesu. W podobnych sytuacjach strony w procesie powinnybyć traktowane w ten sam sposób. I tak, dla przykładu, gdyby jedna ze stronzostała wysłuchana osobiście, a druga miała możliwość tylko pisemnego składaniawyjaśnień, to uznać należy, że doszło do naruszenia zasady słusznościproceduralnej. Słuszność proceduralna zakłada ponadto wyrównywanie szansprocesowych strony słabszej. Przykładem na powyższe może być wprowadzenieobowiązku posiadania w określonych przypadkach obrońcy przez oskarżonego.Kolejną wartością procesową według Summersa jest praworządnośćproceduralna. Polegać ona powinna na zapewnieniu pewności i przewidywalnościw stosowaniu reguł procesowych. Jej naruszeniem byłoby pozostawienieorganowi rozstrzygającemu zbyt szerokiego uznania. Konieczne jest równieżistnienie efektywnych mechanizmów kontroli sposobu podejmowania decyzji(a więc przebiegu procesu) oraz samej decyzji (a więc ostatecznego rozstrzygnięcia).Wartością procesową jest także racjonalność proceduralna. Jest onaprzeciwieństwem arbitralności. Polega więc na poddaniu argumentów i okolicznościfaktycznych sprawy starannej i obiektywnej analizie, ważeniu dowodówwystępujących w sprawie, bezstronnemu decydowaniu w oparciu o meritumsprawy oraz wyczerpującym uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia. Przeprowadzeniuprocesu we właściwym czasie zostało także uznane przez Summersaza wartość procesową. Proces nie powinien być ani przewlekły ani rozstrzygniętyzbyt szybko (bez wystarczającej analizy). Jednostka ma zarazemprawo do poznania w odpowiednim terminie ostatecznego (prawomocnegoi co do zasady niewzruszalnego) rozstrzygnięcia w jej sprawie. Realizacja tejwartości procesowej podlega badaniu w okolicznościach konkretnej sprawy.Inny przykład katalogu wartości proceduralnych, odpowiadający zasadniczoprzedstawionemu przez Summersa, został skonstruowany bezpośredniow odniesieniu do prawa administracyjnego. Zakłada on, że proceduryw jego obszarze powinny zakładać przynajmniej: (1) możność bycia wysłuchanym,(2) dowiedzenia się przez zainteresowanego o wyniku postępowania,(3) dostęp strony do odpowiednich informacji, (4) ujawnienie motywówrozstrzygnięcia oraz (5) zapewnienie trybu zaskarżenia zapadłej decyzji 96 .96 D.J. Galligan, R.H. Langan, C.S. Nicandrou, Administrative Justice in the New EuropeanDemocracies, University of Oxford 1998, s. 29; przytaczam za Z. Kmieciak, Ogólne zasadyprawa…, s. 154.