Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

36 ROZDZIAŁ 2.Spojrzenie na sprawiedliwość z punktu widzenia proceduralnego jestmożliwe i potrzebne. Teoria sprawiedliwości proceduralnej i materialnejwzajemnie się dopełniają 65 – system prawa rozumiany jako zbiór materialnychreguł jest niemożliwy do zastosowania bez istnienia reguł proceduralnych.Znaczenie teorii proceduralnej polega również na tym, że ujmowaniesprawiedliwości w sposób formalny (proceduralny) pozwala uniknąćnierozstrzygalnych często sporów ontologicznych i aksjologicznych o legitymacjęokreślonych pojęć, norm i ocen 66 . To normy prawa materialnegosą często kontrowersyjne aksjologicznie. Ponadto sprawiedliwość w ujęciuproceduralnym jest istotna dla uczestników postępowania – ich formalnierozumianego bezpieczeństwa 67 , czy przewidywalności, pewności i bezpieczeństwaprawnego 68 . Podkreśla się także, że konieczne jest istnieniejasnych, bezspornych i powszechnie znanych reguł proceduralnych w sytuacji,w której normy prawa materialnego zmieniają się często oraz są nieprecyzyjnei niezrozumiałe dla zwykłego obywatela 69 .2.1.2. Sprawiedliwość proceduralna w ujęciu teoretycznym2.1.2.1. Rodzaje sprawiedliwości proceduralnejUstalenie znaczenia sprawiedliwości proceduralnej wymaga odwołaniasię do filozofii i teorii prawa. Na uwagę zasługuje koncepcja sprawiedliwościproceduralnej Johna Rawlsa. Może być ona wyprowadzona z pojęciastruktury podstawowej, rozumianej jako publiczny system reguł postępowania,skłaniający ludzi do wspólnych działań w celu wytworzenia większejsumy korzyści i przyznający każdemu roszczenie do udziału w osiągniętymprzychodzie 70 . Zachowanie danej osoby wynika zatem z tego, do czegouprawniają ją publiczne reguły, a jej uprawnienia (oczekiwania) – z tego,co czyni. Dystrybucja dóbr w społeczeństwie odbywa się więc na zasadziehonorowania uprawnionych roszczeń, stanowiących dystrybutywne udziały.Analiza koncepcji sprawiedliwości proceduralnej może zostać rozpoczętaw oparciu o dokonane przez Rawlsa wyróżnienie trzech rodzajów sprawiedliwościproceduralnej: (1) „sprawiedliwości proceduralnej doskonałej”,65 J. Stelmach, Współczesna filozofia interpretacji…, s. 143.66 J. Stelmach, Kodeks argumentacyjny dla prawników, Zakamycze, Kraków 2003, s. 20.67 J. Stelmach., Współczesna filozofia interpretacji…, s. 144.68 T. Chauvin, Prawa stają się prawem…, s. 178–203.69 E. Łętowska, J. Łętowski, O państwie prawa, administrowaniu i sądach w okresie przekształceńustrojowych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 1995, s. 75.70 J. Rawls, Teoria…, s. 121.