Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

44 ROZDZIAŁ 2.Zygmunt Ziembiński uznał natomiast, że „należyta procedura postępowania”,powinna gwarantować: (1) bezstronność osób rozstrzygających sprawę,(2) kontrolę instancyjną podejmowanych decyzji, (3) istnienie reguł dotyczącychustalania stanów faktycznych, (4) ułatwianie sytuacji procesowejstronie, która jest słabsza (np. w postaci domniemań), a także (5) uznaniegwarantującej równość postępowania zasady kontradyktoryjności i zapewnieniemożliwości faktycznego dostępu do procesu (np. poprzez odpowiednieuregulowanie reguł ponoszenia kosztów sądowych) 97 .Wartości procesowe powinny zostać określone w ramach systemu prawnegow normach procesowych, odpowiadającym warunkom poprawności, copowinno znaleźć przełożenie na ogólną gotowość adresatów decyzji do ichzaakceptowania, nawet jeżeli ich treść nie jest im znana 98 . Równocześniepowinny być one znane przed rozpoczęciem danego postępowania oraz –co do zasady – powszechnie zaakceptowane w przewidzianym ku temu trybieprawnym. Naruszenie norm procesowych powinno natomiast się wiązaćz możliwością kontroli i nałożenia sankcji, przy założeniu, że normy tesą tak zbudowane, że umożliwiają ocenę, czy w okolicznościach konkretnejsprawy doszło do ich naruszenia 99 . Z tego powodu potrzebne jest odróżnieniewartości procesowych i stanowiących ich gwarancję norm procesowychod norm, które są istotne z punktu widzenia oceny prawidłowości ostatecznegorezultatu procesu. Zarazem wartości procesowe powinny być traktowaneza ważne przez decydentów – zwłaszcza administrację (konkretnychurzędników) i sądy (konkretnych sędziów). Konieczne jest więc istnieniemechanizmów służących realizacji wartości procesowych 100 .Wartości procesowe mogą być pomocne w doprowadzeniu do prawidłowegorozstrzygnięcia. Czasami jednak ich zagwarantowanie może kolidowaćz osiągnięciem obiektywnie oczekiwanego w sprawie rozstrzygnięcia 101 . Dlaprzykładu, nakaz bezwzględnego respektowania w procesie godności ludzkiejmoże stać na przeszkodzie pełnemu wyjaśnieniu sprawy. Godność ludzka jesttymczasem jedną z centralnych wartości procesowych, wokół której budowaćmożna całą procedurę 102 . W związku z tym naruszenie godności ludzkiej,97 Z. Ziembiński, O pojmowaniu sprawiedliwości…, s. 177–181.98 N. Luhmann, La legitimation par la procedure, Paris 2001, s. 31 i nast., przytaczam zaT. Chauvin, Prawa stają się prawem…, s. 193. Na temat koncepcji legitymizacji przezprocedury zob. szerzej J. Winczorek, Zniknięcie dwunastego wielbłąda. O socjologicznejteorii prawa Niklasa Luhmanna, Liber, Warszawa 2009, s. 342–356.99 Por. szczegółowo R. Summers, Evaluating and Improving Legal Process…, s. 44–51.100 T. Chauvin, Prawa stają się prawem…, s. 193.101 R. Summers, Evaluating and Improving Legal Process…, s. 28.102 L.B. Solum, Procedural Justice…, s. 74. Na godność patrzy się również jak na podstawęamerykańskiej doktryny procedural due process – R. Saphire, Specifying Due Process