Sprawiedliwość proceduralna w postępowaniu przed organem ...

46 ROZDZIAŁ 2.łączy w sobie funkcję oskarżycielską i decyzyjną) 109 , co może sprzyjać dążeniudo ograniczenia prawa do wysłuchania. Zakłada się, że uczestnictwow postępowaniu jest tą wartością procesową, która ma szczególne znaczeniedla osiągnięcia poprawnego rezultatu, gdyż wpływa na wynik procesu.Czynne uczestnictwo strony w postępowaniu nawiązuje do teorii dyskursuHabermasa 110 , która zakłada, że słuszne (sprawiedliwe) jest wszystkoto, co zgodne z formalnie rozumianymi regułami określającymi warunki dlaracjonalnego i efektywnego dyskursu 111 . Zbudowanie modelu postępowaniaopartego o kontradyktoryjność, pełne wysłuchanie, wyczerpujące postępowaniedowodowe oraz zapewnienie, że decyzja jest podejmowana przez niezależnąi bezstronną „trzecią stronę” (organ) odpowiada tzw. „idealnej sytuacjimowy” przedstawionej przez Habermasa w ramach teorii dyskursu. Sytuacjata odznacza się tym, że „wszyscy uczestnicy dyskursu tworzący wspólnotękomunikacyjną mają takie same (równe) szanse, a ponadto wolność argumentowaniai równocześnie obowiązek prawdomówności, żadnych przywilejówani też przymusów” 112 . Abyśmy mieli do czynienia z idealną sytuacją mowy,powinny zaistnieć odpowiednie warunki, które stwarzałyby możliwość prezentowaniaprzez każdego jego racji w sprawach go dotyczących. Sytuacja tazakłada także istnienie możliwości zaskarżenia przyjętych decyzji 113 – instytucjonalizacjatakiego modelu zaskarżenia powinna być dokonana właśnieprzez procedurę. Zbudowanie w ten sposób postępowania powinno zapewnićrozstrzygnięcie oparte wyłącznie na przeważeniu lepszych w danej sprawieargumentów, nie zaś na ograniczeniach w możliwości wypowiedzenia się.„Idealna sytuacja mowy” sprowadzona na grunt procedury, zakłada prawokażdego do uczestnictwa, równe szanse komunikowania oraz zakaz ograniczeniaprawa każdego do uczestnictwa i równych szans komunikowania 114 .Teoria Habermasa „idealnej sytuacji mowy”, podobnie jak koncepcja „czystejsprawiedliwości proceduralnej” Rawlsa, nigdy nie znajdzie jednak, w pełnipraktycznego zastosowania. W szczególności, nawet przy stworzeniu w ramachprocedury sądowej (co do zasady doskonalszej niż procedura administracyjna)warunków „idealnej sytuacji mowy” (lub jak u Rawlsa uprzedniegookreślenia wyczerpujących reguł uczciwej procedury), może zdarzyć się, żeostateczny rezultat okaże się niesprawiedliwy, na przykład w związku z nierozważeniemprzez organ decydujący kluczowej dla strony informacji.109 Z. Ziembińki, O pojmowaniu sprawiedliwości…, s. 180.110 L.B. Solum, Procedural Justice…, s. 77–82.111 J. Stelmach, Współczesna filozofia interpretacji…, s. 141.112 Ibidem.113 L.B. Solum, Procedural Justice…, s. 78.114 Ibidem, s. 82.