Paun Es Durlic Rumânjii na zálasku sunca - Româńii în apus de soare

ĐESKÎNĆIŚE
Bajalice
Sl. 19 Vlaška vračara Desanka Prvulović iz Crnajke u Poreču. Foto: D. Jelinčić, 2014
VRÎŽÎTUARJA - PRIOĆASA
ŠOJMANJILOR
Kînd sa našće uomu, în Poreśa sa
kredzut kă vin doasprăće šojmanje
šă-j ursadză traju đin aăla śas pănă la
muarće, šî aja đin dzî în dzî, đin śas în
śas. Aša ursat šojmanjilji skriu în vro
karće, šî đ-aja ursa uomuluj sa kjamă
„skrisaˮ. Pi lînga „skrisăˮ, jastă măj
mulće vuorbe kare însamnă ursa: „daćinaˮ,
„soartaˮ, „narokˮ, ka šî o vorbă
pastrată đi la Rimljenj, ama zujtată ku
aša sămn: „fataˮ! Asta vorbă arată kă
însamnat ursa uomuluj numa pin suduiturj,
kînd sa înžură: „Futuj fata-n
kur!ˮ, „(Futuc) Fata kuj ća fakut, kuj ća
dat!“ Đin vorba „fatăˮ je skuasă vorba
„fatalizamˮ kare însamnă kredzamînt
93.
167
VRAČARA - ŠOJMANKINA
SVEŠTENICA
Kad se čovek rodi, u Poreču se verovalo
da dolaze dvanaest šojmanki
da mu odrede život od tog časa pa
do smrti, i to iz dana u dan, iz časa u
čas. Tako određenu sudbinu šojmanke
upisuju u neku knjigu, zato se sudbina
zove „zapisˮ. Pored „zapisaˮ, ima
još reči koje znače sudbinu: „datoˮ,
„sortaˮ, „srećaˮ, kao i reč sačuvana od
Rimljana, ali sa zaboravljenim značenjem:
„fatumˮ! Ona pokazuje da je
imala značenje sudbine samo u psovkama:
„Bem ti subdinu u dupe!ˮ, „(Bem
ti) Sudbu koja te rodila, koja te je dala!ˮ
Iz reči „fataˮ (fatum) nastala je reč „fatalizamˮ
koja označava verovanje da je