Paun Es Durlic Rumânjii na zálasku sunca - Româńii în apus de soare

Paun Es Durlić
maći izdajnik“. Jedan ražalovani pripadnik „službe“ pisao je pseudo-naučne studije
u kojima je grdio zaspalu srpsku vlast što žmuri pred „rumunizacijom“ Vlaha koji
studiraju u Rumuniji. Oni su prikazivani kao opasan rušilački „element“, dok njihovi
vršnjaci sa bugarske granice nisu ni pominjani, iako su takođe u zamašnom broju
studirali na bugarskim fakultetima. Iako je Bugarska bila okupator istočne Srbije i
za sobom ostavila tragove velikog zverstva koja je činila porobljenom stanovništvu,
a rumunski vojnik nikada nije ni kročio na srpsko tle, Rumunija se u istočnoj Srbijij
gledala sumnjičavo, a Vlasi koji bi se i na srpskome jeziku deklarisali kao Rumuni,
bili su na društvenim mrežama izlagani uvredama i proterivani u Rumuniju najpogrdnijim
rečima. Paradoks je da su tom rečniku najviše doprinele upravo novonastale
vlaške stranke i strankice, izrazite srpske provenijencije i profila, koje su ne
samo odricale svaku vezu Vlaha i Rumuna, nego su Vlahe u Srbiji „tretirale“ kao autohtono,
starinačko stanovništvo kome je, u etničkom smislu, upravo Srbija zemlja
matica! Iako je ovo gledište školski primer logičkog nonsensa, jer protivreči samom
pojmu etničke matice, srpska aktuelna vlast ga je prihvatila i snažno podržala. Tako
je Srbija postala jedina zemlja na svetu u kojoj je registrovana „dvopolna etnička
matica“, jer se drugačije ne može objasniti kako iz jedne „matice“, na jednome tlu, u
jednome vremenu, nastaju dva različita naroda: jedan slovenski, i jedan romanski?!
Najveći „uspeh“ ove neobične partenogeneze, jesu izborni marifetluci kojima
je „osvojen“ Vlaški nacionalni savet, formiran 2006. godine, nakon dobijanja statusa
nacionalne manjine, ali koji nije dobijen na osnovu ustavnog prava koje zrelo
društvo daje svojoj najstarijoj manjini, nego nakon ružnih scena pravnog i sudskog
nadgornjavanja sa sektorom za ljudska i manjinska prava u vladi Republike Srbije.
Nije prošlo dugo vreme a ova vlaška „vlada“ u svom drugom sazivu, donela je odluku
koja se može okarakterisati kao udžbenički primer etnocida: izbrisala je izvorno
etničko ime Vlaha „Rumîn“, kojim je ova zajednica sebe nazivala vekovima, jer je nedvosmisleno
upućivalo na rumunsko poreklo, i uvela slavizam „Vlah“ kao službeni
etnonim, iako ovu reč Vlasi nikada nisu koristili kao naziv za svoju narodnost, već
kao ime za jednu vrstu valjkastog crva, Nematodu. Postavlja se pitanje: ako jedan
nacionalni savet sam uništava ono što po slovu zakona u prvoj liniji očuvanja nacionalnog
identiteta treba da štiti, a pritom je zdušno podržavan od aktuelne vlasti,
koja mu je onda ona prava, latentna uloga i funkcija?
Kao da je Savet pao u ruke cirkusa Monti Pajtona, tako su izgledale razne odluke
od životne važnosti za opstanak Vlaha, i to u trenutku kada im je najozbiljnije
pretio sunovrat asimilacije. U okviru prava koja su stekli kao novoproglašena nacionalna
manjina, pored višemilionske stavke u budžetu, obilato je korišćeno pravo
na upotrebu vlaškoga jezika u medijima, istovremeno sa pravom njegovog uvođenja
pod krovove osnovnih škola, ne ispuštajući pritom iz vida pravo na negovanje tradicije.
U prvoj oblasti doguralo se dotle da su slušaoci nekih lokalnih radio i tv stanica,
koje su davale vesti na „vlaškom“, tražili da se ta bruka ukine, inače će doći i
baciti bombu u studio! Problem je bio u tome što se vlaški jezik tokom milenijuma
upodobio isključivo za seoske poslove i potrebe, i da je njegova leksikografska nosi-
26